SŁOŬNICZAK
PROSTAHO JAZYKA
Z POLSKIMI TŁUMACZENIAMI
SŁOWNICZEK
JĘZYKA PROSTEGO
Z POLSKIMI TŁUMACZENIAMI
СЛОЎНІЧАК
ПРОСТАЕ МОВЫ
З ПОЛЬСКІМІ ПЕРАКЛАДАМІ
DICTIONARY OF THE
PROSTY LANGUAGE
WITH POLISH TRANSLATIONS
P a d l a s k a C y b e r w i o s k a 2 0 1 0
Śpis treści
Spis treści / Зьмест / Contents
Alfabet i wymuŭlenie
Alfabet i wymowa
Альфабэт і вымаўленьне
Alphabet & Pronunciation
Śpis skarotoŭ i symbaloŭ
Spis skrótów i symboli
Сьпіс скарачэньняў і сымбаляў List of abbreviations and symbols
Słoŭnik
Słownik
Слоўнік
Dictionary
Deklinacyja prymietnikoŭ
Odmiana przymiotników
Скланеньне прыметнікаў
Declension of Adjectives
Alfabet i wymowa / Альфабэт і вымаўленьне / Alphabet & Pronunciation
Aa Bb Cc Ćć Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Łł Mm Nn Ńń Oo Pp Rr Ss Śś Tt Uu Ŭŭ Ww Yy Zz Źź Żż Chch Czcz Dźdź Dżdż Szsz
litara | slav. | IPA | litara | slav. | IPA |
a | a | a | r | r | r |
b | b | b | s | s | s |
c | c | ʦ | si | ś | ɕ |
ci | ć | tɕ | ś | ś | ɕ |
ć | ć | tɕ | t | t | t |
d | d | d | u | u | u |
e | e | ɛ | ŭ | u | w |
f | f | f | w | v | v |
g | g | g | y | y | ɨ |
h | ɣ | ɣ | z | z | z |
i | i | i | zi | ź | ʑ |
j | i | j | ź | ź | ʑ |
k | k | k | ż | ž | ʐ |
l | l | l | |||
ł | ł | ɫ | |||
m | m | m | ch | x | x |
n | n | n | cz | č | tʂ |
ni | ń | ɲ | dzi | dʑ | |
ń | ń | ɲ | dź | dʑ | |
o | o | ɔ | dż | ǯ | dʐ |
p | p | p | sz | š | ʂ |
Padkreślenyja litary a, e, i, o, u, y u słoŭniku aznaczajuć miesca akcentu.
Podkreślone litery a, e, i, o, u, y w słowniku oznaczają miejsce akcentu.
Падкресьленыя літары a, e, i, o, u, y у слоўніку абазначаюць месца націску.
Spis skrótów i symboli / Сьпіс скарачэньняў і сымбаляў / List of abbreviations and symbols
arch. | archaizm | архаізм | archaism |
blm. | bez liczby mnogiej | бяз множнага ліку | no plural |
cz. | czasownik | дзеяслоў | verb |
dok. | dokonany | закончаны | perfective |
Dop. | dopełniacz | родны склон | Genitive |
gł. | główny | колькасны | cardinal |
l.mn. | liczba mnoga | множны лік | plural |
licz. | liczebnik | лічэбнік | numeral |
Mian. | mianownik | назоўны склон | Nominative |
ndok. | niedokonany | незакончаны | imperfective |
nprz. | nieprzechodni | непераходны | intransitive |
przech. | przechodni | пераходны | transitive |
przyim. | przyimek | прыназоўнік | preposition |
przysł. | przysłówek | прыслоўе | adverb |
r.m. | rodzaj męski | мужчынскі род | masculine gender |
r.nij. | rodzaj nijaki | сярэдні род | neuter gender |
r.ż. | rodzaj żeński | жаночы род | feminine gender |
rzecz. | rzeczownik | назоўнік | noun |
spój. | spójnik | злучнік | conjunction |
st. wyż. | stopień wyższy | вышэйшая ступень | comparative |
tlm. | tylko liczba mnoga | толькі множны лік | plural only |
zwr. | zwrotny | зваротны | reflexive |
○ | formy odmiany | формы скланеньня | declension or conju- |
альбо спражэньня | gation forms | ||
□ | tłumaczenie | польскі пераклад | Polish translation |
♦ | przykłady użycia | прыклады выкарыс- | examples of use |
таньня |
- użycie w przysłowiach, выкарысаньне ў пры- use in proverbs and
-
powiedzeniach – казках, прымаўках – sayings – given Polish podane polskie паданы польскі translations are not tłumaczenie nie jest пераклад недаслоўны word-to-word dosłowne
ahoń
adczynić
adczyniać
abrusak
abłupić
adziecsa
A
-
przyim. □ o ♦ Jana dumaje tolko a sibie. – Ona myśli tylko o sobie. Pryjdzi a druhoj. – Przyjdź o drugiej. Ja udaryŭsa nahoj a stoł.
– Uderzyłem się nogą o stół.
- spój. □ a ♦ Ty adpaczni, a ja pajdu da sklepu. – Ty odpocznij, a ja pójdę do sklepu.
abałdzieć cz. dok. nprz. ○ abałdzieju abałdziejesz abałdzieŭ abałdzieła □ otumanieć, rozkojarzyć się
abied rzecz. r.m. blm. ○ Dop. abieda □ południe ♦ Pryjdu pad abied. – Przyjdę koło południa.
cz. dok. przech. ○ abłuplu abłupisz
abłupiŭ abłupiła □ obrać ze skórki ♦ My uże abłupili ijca. – Obraliśmy już jajka.
rzecz. r.m. ○ Dop. abruska Mian.
l.mn. abruski □ obrus, serweta ♦ Hości pryjeduć, trebo pałażyć czystyja abruski. – Goście przyjadą, trzeba położyć czyste obrusy.
cz. ndok. przech. ○ adczyniaju
adczyniajesz adczynioŭ adczyniała □ otwierać ♦ Adczyniaj dźwiery, heto ja! – Otwieraj drzwi, to ja!
cz. dok. przech. ○ adczyniu
adczynisz adczyniŭ adczyniła □ ot-worzyć ♦ Jon wiernuŭsa da chaty pjany i żonka jamu ni adczyniła. – On wrócił do domu pijany i żona mu nie otworzyła.
adpaczyć cz. ndok. nprz. ○ adpacznu
adpaczniesz adpacznuŭ adpacznuła □ odpocząć ♦ Jak pryjdu da chaty, adpacznu, pałażusa spać. – Gdy przyjdę do domu, odpocznę, położę się spać.
adpaczynak rzecz. r.m. blm. ○ Dop.
adpaczynku □ odpoczynek ♦
Prydoŭsa b nam adpaczynak. – Przydałby się nam odpoczynek.
adpaczywać czas. ndok. nprz. ○ adpa-
czywaju adpaczywajesz adpaczywoŭ
adpaczywała □ odpoczywać ♦ Ja
zrabiła usiu pracu, teraz adpaczywaju. – Zrobiłam całą pracę, teraz odpoczywam.
adrazu przysł. □ od razu ♦ Ja byŭ tak zmuczany, szto jak tolko pałażyŭsa, adrazu zasnuŭ. –
Byłem tak zmęczony, że jak tylko się położyłem, od razu zasnąłem.
cz. dok. zwr. ○ adziejusa adziejeszsa
adzieŭsa adziełasa □ ubrać się ♦ Hlań, jak jana adziełasa, usio joj widać.
– Zobacz, jak ona się ubrała, wszystko jej widać.
adziewacsa cz. ndok. zwr. ○ adziewajusa adziewajeszsa adziewoŭsa adziewałasa □ ubierać się ♦ Chuczej adziewajsa, nam uże trebo wychadzić. – Ubieraj się szybciej, powinniśmy już wychodzić.
adzieża rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. adzieży □ ubranie, odzież ♦ Każdamu trebo kupić jeżu i adzieżu, a skul hroszy uziać? – Dla każdego trzeba kupić jedzenie i ubranie, a skąd wziąć pieniądze?
adzin licz. gł. ○ r.ż. adna r.nij. adno □ jeden; sam ♦ Choć adno słowo skaży. – Powiedz choć jedno słowo. A ty szto tut tak adzin siedzisz? – A ty
co tu tak sam siedzisz?
rzecz. r.m. ○ Dop. ahnia/ahniu Msc. u
ahniu Mian. l.m. ahni □ ogień ♦ Szto czytajesz? – „Ahniom i mieczom”.
– Co czytasz? – „Ogniem i mieczem”.
akno rzecz. r.nij. ○ Dop. akna Mian. l.mn. okna
-
okno ♦ Haspadar adczyniŭ akno u szczyci i wietryć budzie. – Gospodarz otworzył okno w ścianie
- bachonak
- awios rzecz. r.m. blm. ○ Dop. uŭsa □ owies ♦
-
Zastałosa tolko kryszku uŭsa dla kania. – Zostało tylko trochę owsa dla konia.
- B
szczytowej i będzie wietrzył.
akuratnie przysł. □ akurat, właśnie wtedy ♦ Niszczaście prychodzić akuratnie tady, kiedy najmiensz jaho czakajesz. – Nieszczęście przychodzi właśnie wtedy, gdy się go najmniej spodziewasz.
akuratny przym. ○ r.ż. akuratna r.nij.
akuratna □ o człowieku: solidny, porządny ♦ Jon taki akuratny, nihdy ni spaźniajecsa. – On jest taki solidny, nigdy się nie spóźnia.
albo spój. □ albo ♦ Pajedu z Marysiaj albo z Zosiaj. – Pojadę z Marysią albo z Zosią.
ale spój. □ ale ♦ My jaho zaprasili, ale jon ni pryszoŭ. – Zaprosiliśmy go, ale on nie przyszedł.
alej rzecz. r.m. blm. ○ Dop. aleju □ olej ♦ Da taho cieścika patrabuju szklanki aleju. – Do tego ciasta potrzebuję szklanki oleju.
apałonik rzecz. r.m. ○ Dop. apałonika Mian. l.mn. apałoniki □ chochla, łyżka
wazowa ♦ Zupu naliwajem apałonikam. – Zupę nalewamy chochlą.
arenda rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. arendy □ dzierżawa ♦ Susied dwa haktary addoŭ u arendu. – Sąsiad dwa hektary oddał w dzierżawę.
asa I rzecz. r.ż. ○ Dop. ase Mian. l.mn. osy □ osa ♦ Czaho ty taki zły, asa cibie ukusiła? – Co ty jesteś taki zły, osa cię ugryzła?
asa II rzecz. r.ż. ○ Dop. ase Mian. l.mn. osy □ topola drżąca; osika ♦ Pry darozi raśli osy. – Przy drodze rosły osiki.
astatni przym. ○ r.ż. astatnia r.nij. astatnia □ ostatni ♦ Mamu, jon astatniu skwaraczku źjeŭ! – Mamo, on zjadł ostatnią skwarkę!
awieczka rzecz. r.ż. ○ Dop. awieczki Mian.
l.mn. awieczki Dop. l.mn. awieczak □
owca ♦ Czy mnoho awieczak majecie? – Czy macie dużo owiec?
rzecz. r.m. ○ Dop. bachonka Mian.
l.mn. bachonki □ bochenek ♦ Czaho aż try bachonki kupiŭ? Adzin źjemo, a dwa sczarstwiejuć! – Po co kupiłeś aż trzy bochenki? Jeden zjemy, a dwa sczerstwieją!
babka rzecz. r.m. ○ babki Mian. l.mn. babki □ babcia ♦ Babku, szto robisz u Dubrowi? – Babciu, co robisz w Dąbrowie?
bacian rzecz. r.m. ○ baciana Mian. l.mn.
baciane □ bocian ♦ Baciane jeszcze ni prylecieli. – Bociany jeszcze nie przyleciały.
baćkie rzecz. r.m. tlm. ○ baćkoŭ □ rodzice ♦
Łukaszenka ni pazwoliŭ wiaźniu
spatkacsa z baćkami. – Łukaszenka nie pozwolił więźniowi spotkać się z rodzicami.
baćko rzecz. r.m. ○ baćki Mian. l.mn. baćkie □ ojciec, tato ♦ Ziutak uże treci raz stau baćkam. – Ziutek już trzeci raz został ojcem.
bałoto rzecz. r.m. blm. ○ Dop. bałota □ błoto
-
Chto stolko bałota nanios u chatu? – Kto tyle błota naniósł do domu?
bałota rzecz. r.nij. tlm. ○ Dop. bałot □ bagno, bagna ♦ Heta ptuszka żywie kala wade i na bałotach. – Ten ptak żyje w pobliżu wody i na bagnach.
bonda
burchiel
biedniak
burak
basiakom, basiaczkom przysł. □ na boso
- Na sumu da Nowaho Dwara
trebo basiakom chadzić, inaczaj kamaszy zabrudziacsa. – Na sumę do Nowego Dworu trzeba boso chodzić, inaczej kamasze się zabrudzą.
bić czas. ndok. przech. ○ bju bjesz biŭ biła □ bić; tłuc ♦ Za szto ty jaho bjesz, jon niczoho ni zrabiŭ?! – Za co ty go bijesz, on nic nie zrobił?! Czamu ty bjesz tolko maje kubki, a twaje stajać calusieńkija na poŭcy? – Dlaczego tłuczesz tylko moje kubki, a twoje stoją calutkie na półce?
bieda rzecz. r.ż. ○ Dop. biedy Mian. l.mn. biedy
-
1) bieda; 2) nieszczęście ♦ Bieda tam była takaja, szto zimoj jeli tolko cybulu z alejem. – Bieda tam była taka, że wiosną jedli tylko cebulę z olejem. ♦♦ bieda, choć tancuj – wielka bieda; sytuacja bez wyjścia
rzecz. r.m. ○ Dop. biedniaka Mian.
l.mn. biedniakie □ 1) biedak, nędznik;
-
nieszczęśnik ♦♦ Ot i tak, skazoŭ biedniak i horko zapłakoŭ. – tak to już jest; takie życie
bieły przym. ○ r.ż. bieła r.nij. bieła □ biały ♦
Jon żywie u Biełastoku nidaloko biełaho kaścioła. – On mieszka w Białymstoku niedaleko białego kościoła.
rzecz. r.ż. ○ Dop. bondy Mian. l.mn.
bondy □ świeży chleb tuż po wyjęciu
-
pieca ♦ Maci wyciahnuła bondu z pieczki i pałażyła na stale. –
Mama wyjęła chleb z pieca i położyła na stole.
bot rzecz. r.m. ○ Dop. bota Mian. l.mn. boty □ but ♦ Kupiła ja sabie nowyja boty na abcasach. – Kupiłam sobie nowe buty na obcasach.
brachać czas. ndok. nprz. ○ breszu breszasz
brachoŭ brachała □ głośno szczekać, ujadać ♦ Ni bojsa, hety sabaka tolko bresza, ale ni kusaje. – Nie bój się, ten pies tylko szczeka, ale nie gryzie.
brydki przym. ○ r.ż. brydka r.nij. brydka □ brzydki ♦ Pahoda brydkaja, dziś kasić ni budziem. – Pogoda brzydka, dziś nie będziemy kosić.
buda rzecz. r.ż. ○ Dop. bude Mian. l.mn. budy
-
buda ♦ Jon harełku schawoŭ za sabaczaj budoj. – On wódkę schował za psią budą.
bulba rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. bulby □
ziemniaki ♦ Budziem bulbu rezać
da kaszyka. – Będziemy ziemniaki kroić do koszyka. Bulba u parniku warycsa. – Ziemniaki gotują się w parniku.
bulbia rzecz. r.nij. tlm. ○ Dop. bulbiej □ ziemniaki ♦ Bulbia latoś abradzili.
– Ziemniaki w tym roku obrodziły
rzecz. r.m. ○ Dop. buraka Mian. l.mn.
burakie □ burak ♦ U Dubrowi na rynaczku burakie pradajuć pa złatoŭcy. – W Dąbrowie na rynku buraki sprzedają po złotówce.
rzecz. r.m. ○ Dop. burchla Mian.
l.mn. burchli □ bąbel ♦ Jamu ad ciesnych botoŭ zrabilisa burchli. – Od ciasnych butów zrobiły mu się bąble.
bydlaczy przym. ○ r.ż. bydlacza r.nij. bydlacza
-
1) bydlęcy; 2) pastewny ♦ Mnoho ludziej spad Sakołki wywieźli u Sybir u bydlaczych wahonach. – Wielu ludzi spod Sokółki wywieźli na Syberię w bydlęcych wagonach.
Ni jesz taho, heto bydlaczy burak.
– Nie jedz tego, to burak pastewny.
być czas. ndok. nprz. ○ jest jest byŭ była przysz. budu budziesz □ być ♦ Ja soŭtystam
- wioscy jest. – Jestem sołtysem we
- caławacsa
- chacieŭ chacieła żonka sama chocza jego czego chce
- chabor
wsi.
byk rzecz. r.m. ○ byka Mian. l.mn. bykie □ byk ♦ Dawaj pajedziem pa sałomu, bo bykie hałodnyja stajać.
– Pojedźmy po słomę, bo byki głodne stoją.
bździeć cz. dok. nprz. ○ bżdżu bździsz bździeŭ
bździeła □ pierdzieć ♦♦ A paszoŭ ty
- sieczku bździeć! – Idź do diabła! dosł. Idź pierdzieć na rżysku!
C
cacka rzecz. r.ż. ○ Dop. cacki Mian. l.mn. cacki
-
zabawka ♦ Kiedyści takich cacak ni było. – Kiedyś nie było takich zabawek.
calawać czas. ndok. nprz. ○ caluju calujesz calawoŭ calawała □ celować
caławać czas. ndok. przech. ○ całuju całujesz caławoŭ caławała □ całować
czas. ndok. zwr. ○ całujusa ca-
łujeszsa caławoŭsa caławałasa □ cało-wać się ♦ Budziem caławacsa, tolko ulica budzie tryszczać! – Będziemy się całować, aż ulica będzie trzeszczeć!
cana rzecz. r.ż. ○ Dop. cane Mian. l.mn. ceny □ cena
car rzecz. r.m. ○ Dop. cara Mian. l.mn. care □ car
carkwa rzecz. r.ż. ○ Dop. carkwe Mian. l.mn. cerkwy □ cerkiew
cebrawina rzecz. r.ż. ○ Dop. cebrawiny Mian. l.mn. cebrawiny □ cębrowina
ceglina rzecz. r.ż. ○ Dop. cegliny Mian. l.mn. cegliny □ cegła
cegło rzecz. r.nij. blm. ○ Dop. cegła □ cegły; dużo cegieł ♦ z cegła ceglany susied
zbudavoŭ chatu z cegła sąsiad zbudował ceglany dom
ceły przym. ○ r.ż. ceła r.nij. ceła □ cały ♦ jon ceły dzień tolko siedzić u chaci on cały dzień tylko siedzi w domu
cep rzecz. r.m. ○ Dop. cepa Mian. l.mn. cape □ cep
rzecz. r.m. ○ Dop. chabora Mian. l.mn.
chabory □ 1) prezent w dowód wdzięczności za coś; 2) łapówka
chacieć czas. ndok. przech. ○ chaczu choczasz
□ chcieć ♦ jahona ni wiedaje, czaho żona sama nie wie,
chałodny przym. ○ r.ż. chałodna r.nij.
chałodna □ zimny, chłodny
chata rzecz. r.ż. ○ Dop. chaty Mian. l.mn. chaty
-
dom ♦ paznawato zra-biłosa, trebo iści da chaty – zrobiło się dosyć późno, trzeba iść do domu; czy muchazolu u chaci nima? – czy nie ma w domu muchozolu?
chibo part. □ chyba ♦ Czy chleb da sklepu prywieźli? – Chibo tak. – Czy przywieźli do sklepu chleb? – Chyba tak.
chiżo przysł. ○ st.wyż. chuczej □ szybko
chiży przym. ○ r.ż. chiża r.nij. chiża st.wyż. chuczejszy □ szybki
chlapać czas. ndok. nprz. ○ chlapaju chlapajesz chlapoŭ chlapała □ chla-pać
chutko przysł. ○ st.wyż. chuczej □ szybko ♦ pajedziem pa asfalci, chuczej budzie – pojedziemy drogą asfaltową, będzie szybciej
chmara rzecz. r.ż. ○ Dop. chmary Mian. l.mn.
chmary □ chmura
chwacić I czas. niewł. □ wystarczy ♦ Choczasz jeszcze bulby? – Dziakuju, chwacić. – Chcesz jeszcze ziemniaków? – Dziękuję,
ciplenia
wystarczy.
chwacić II wykrz. □ dosyć; basta
ciahnuć czas. ndok. przech. ○ ciahnu ciahniesz ciahnuŭ ciahnuła □ ciąg-nąć
ciażki przym. ○ r.ż. ciażka r.nij. ciażka □ 1) ciężki; 2) trudny
cichi przym. ○ r.ż. cicha r.nij. cicha □ cichy
ciemnata rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. ciemnate □ ciemność
ciesto rzecz. r.nij. blm. ○ Dop. ciesta □ ciasto (rozrobiona masa)
cieścik rzecz. r.m. ○ Dop. cieścika Mian. l.mn. cieściki □ ciasto (upieczone)
cikawy przym. ○ r.ż. cikawa r.nij. cikawa □ ciekawy
ciomny przym. ○ r.ż. ciomna r.nij. ciomna □ ciemny
rzecz r.nij. ○ Dop. cipleniaci Mian.
l.mn. cipleniata □ kurczę ♦ kuryca pa padworku chodzić, cipleniata wodzić – kura chodzi po podwórku, prowadza kurczęta
cukar rzecz. r.męs. blm. ○ Dop. cukru □ cukier
cyba rzecz. r.ż. ○ Dop. cyby Mian. l.m. cyby □ żart., pieszcz. noga; gira
cybula rzecz. r.ż. ○ Dop. cybuli Mian. l.mn. cybuli □ cebula
cyment rzecz. r.m. blm. ○ Dop. cymentu □ cement
cyrata rzecz. r.ż. ○ Dop. cyraty Mian. l.mn. cyraty □ cerata
cyrawać czas. ndok. przech. ○ cyruju cyrujesz cyrawoŭ cyrawała □ cero-wać
czatyry licz. gł. □ cztery
czom zaim. pyt. i wzgl. □ dlaczego ♦ Czom ty ni pryszoŭ? – Dlaczego nie przyszedłeś?
czorny przym. ○ r.ż. czorna r.nij. czorna □ czarny
czosnyk rzecz. r.m. blm. ○ Dop. czosnyku □ czosnek
czy I part. pyt. □ czy ♦ Czy dzisiej budziem sieno waroczać? – Czy dzisiaj będziemy przewracali siano?
czy II spój. □ czy ♦ A mo ty wiedajesz, czy pekaes uże pajechoŭ? – A może ty wiesz, czy autobus już pojechał?
czuć czas. ndok. przech. ○ czuju czujesz czuŭ czuła □ słyszeć
czyrwony przym. ○ r.ż. czyrwona r.nij. czyrwona □ czerwony
czytać czas. ndok. przech. ○ czytaju czytajesz czytoŭ czytała □ czytać
Ć
ćmiany przym. ○ r.ż. ćmiana r.nij. ćmiana □ 1) ciemny; 2) mglisty, niewyraźny;
3) delikatnie i jednolicie zachmurzony
ćwiarozy przym. ○ r.ż. ćwiaroza r.nij. ćwiaroza □ trzeźwy
ćwiordy przym. ○ r.ż. ćwiorda r.nij. ćwiorda □ twardy
D
dakul zaim. pyt. i wzgl. □ dokąd ♦ czy wiedajesz, dakul paszli mać i baćko? – Czy wiesz, dokąd poszli mama i tato?
daloki przym. ○ r.ż. daloka r.nji. daloka □ daleki, odległy
daloko przysł. □ daleko
dzicio
durak
drystaczka
daroha
dziehciar
dapruŭde part. □ naprawdę
rzecz. r.ż. ○ Dop. darohi Mian. l.mn.
darohi □ droga ♦ pry darozi rastuć bierozy – przy drodze rosną brzozy
dawoli □ dosyć, wystarczy dobro przysł. □ dobrze
dobry przym. ○ r.ż. dobra r.nij. dobra □ dobry
doŭhi przym. ○ r.ż. doŭha r.nij. doŭha □ długi
doŭho przysł. □ długo
drewo rzecz. r.nji. ○ Dop. drewa Mian. l.mn. drewa □ drzewo; drewno
rzecz. r.ż. ○ Dop. drystaczki
Mian. l.mn. drystaczki biegunka ♦ ni jesz pryskanych śliŭkoŭ, bo drystaczki dastaniesz – nie jedz pryskanych śliwek, bo dos-taniesz biegunki
dumać czas. ndok. nprz. ○ dumaju du-majesz
dumoŭ dumała □ myśleć
rzecz. r.m. ○ Dop. duraka Mian. l.mn.
durakie □ dureń ♦ wy dura-kie, heto ni szczur, heto mysza! – wy durnie, to mysz, a nie szczur! ♦♦ durak
chałodnyja uszy fajtłapa;
pechowiec
durny przym. ○ r.ż. durnaja r.nij. dur-noje □ głupi, durny ♦ pakiń dur-noje – nie przejmuj się bzdurami
dwa licz. ○ r.ż. dźwie r.nij. dwa □ dwa
dziaha rzecz. r.ż. ○ Dop. dziahi Mian. l.mn. dziahi □ pasek ♦♦ bo jak zdejmu
hanawicy ź dziahi! – uważaj, bo się doigrasz!
rzecz. r.nij. ○ Dop. dzicia, dziciaci Mian.
l.mn. dzieci Dop. dziciej, dzieci □ dziecko
-
Jak ja i maje dzieci tak i nima u świeci – przy drodze rosną brzozy
dzie zaim. pyt. i wzgl. □ gdzie ♦ a dzie baćko? – musi śpić u chaci – a gdzie ojciec? – chyba śpi w domu
arch. rzecz. r.m. ○ Dop. dziehciara
Mian. l.mn. dziehciare □ 1. osoba zajmująca się wyrobem dziegciu; 2. mieszkaniec Lipska nad Biebrzą
dzień rzecz. r.m. ○ Dop. dnia Mian. l.mn. dnie Dop. dzion □ dzień
dziohać rzecz. r.m. blm. ○ Dop. dziohciu □ dziegieć
dźwiery rzecz. r.nij. blm. ○ Dop. dźwierej □ drzwi
G
ganak rzecz. r.m. ○ Dop. ganku Mian. l.mn. ganki □ ganek
gardziel rzecz. r.m. ○ Dop. gardziela Mian. l.mn. gardziele □ gardło
gardziołka rzecz. r.ż. ○ Dop. gardziołki Mian. l.mn. gardziołki □ przełyk
gont rzecz. r.m. blm. ○ Dop. gonta □ gont ♦ chata kryta gontam – dom kryty gontem
guzik rzecz. r.m. ○ Dop. guzika Mian. l.mn. guziki □ guzik
H
hadki przym. ○ r.ż. hadka r.nij. hadka □ obrzydliwy
hadzina rzecz. r.ż. □ Dop. hadziny Mian. l.mn. hadziny □ godzina
haława rzecz. r.ż. ○ Dop. haławe Mian. l.mn. hałowy □ głowa
hałodny przym. ○ r.ż. hałodna r.nij. ha-łodna
- głodny
hanawicy rzecz. r.m. tlm. ○ Dop. hana-wic □
imhła
hlanuć
hość
spodnie ♦♦ Bo jak zdejmu hanawicy ź dziahi! – Uważaj, bo się doigrasz!
hara rzecz. r.ż. ○ Dop. hare Mian. l.mn. hory □ góra
haraczy przym. ○ r.ż. haraczaja r.nij. haraczoje □ gorący
harełka rzecz. r.ż. ○ Dop. harełki Mian. l.mn. harełki □ wódka
harszczok rzecz. r.m. ○ Dop. harszczka Mian. l.mn. harszczkie □ garnek
haspadar rzecz. r.m. ○ Dop. haspadara Mian. l.mn. haspadare □ gospodarz
haspadarka rzecz. r.ż. ○ Dop. haspa-darki Mian. l.mn. haspadarki □ gos-podarstwo
hawaryć czas. ndok. przech. ○ hawaru haworysz hawaryŭ hawaryła □ mó-wić
hety zaim. wsk. ○ r.ż. heta r.nij. heta □ ten; tamten
hladzieć czas. ndok. nprz. ○ hladżu hladzisz hladzieŭ hladzieła □ pa-trzeć
hłotka rzecz. r.ż. ○ Dop. hłotki Mian. l.mn. hłotki □ grdyka
czas. dok. nprz. ○ żhlanu hlaniesz
hlanuŭ hlanuła □ spojrzeć ♦ hlań, jaki piekny sabaka – spójrz, jaki ładny
pies
hnać czas. ndok. przech. ○ żanu żaniesz hnoŭ hnała □ pędzić, gnać (ko-goś, coś) ♦
Janko żanie awiecz-ki na hory – Janek pędzi owce na góry.
hniezdo rzecz. r.nij. ○ Dop. hniezda Mian. l.mn. hniezda □ gniazdo
hołka rzecz. r.ż. ○ Dop. hołki Mian. l.mn. hołki
- igła ♦♦ choć hołki źbiraj – bardzo widno
hoły przym. ○ r.ż. hoła r.nij. hoła □ goły, nagi
horki przym. ○ r.ż. horka r.nij. horka □ gorzki
horło rzecz. r.nij. ○ Dop. horła Mian. l.mn. horła □ gardło; jama ustna
hość rzecz. r.m. ○ Dop. haścia Mian. l.mn. hości Dop. l.mn. haściej/haścioŭ □ gość
hreczka rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. hreczki □ gryka
hruski przym. ○ r.ż. hruska r.nij. hruska □ grząski
hrusko przysł. □ grząsko
hruszka rzecz. r.ż. ○ Dop. hruszki Mian. l.mn. hruszki □ gruszka
rzecz. r.m. ○ Dop. haścia Mian. l.mn. hości Dop. l.mn. haściej/haścioŭ □ gość
hryb rzecz. r.m. ○ Dop. hryba Mian. l.mn. hrybe □ grzyb
hurok rzecz. r.m. ○ Dop. hurka Mian. l.mn. hurkie □ ogórek
huś rzecz. r.ż. ○ Dop. husi Mian. l.mn. husi □ gęś
huŭno rzecz. r.nij. blm. ○ Dop. huŭna Mian. l.mn. hoŭna □ gówno
I
ijko rzecz. r.nij. ○ Dop. ijka Mian. l.mn. ijca
Dop. ijec □ jajko
rzecz. r.ż. ○ Dop. imhły Mian. l.mn.
imhły □ mgła ♦♦ chaj na jich Boh ciomnuju imhłu naśle! – niech ich
piorun trzaśnie!
inszy zaim. ○ r.ż. insza r.nij. insza □ inny
iści czas. ndok. nprz. ○ idu idziesz szoŭ szła □ iść ♦ Dakul idziesz? – Da dochtara idu. – Dokąd idziesz? – Idę do lekarza.
J
kaścioł
l.mn.
ja zaim. os. ○ Dop. minie Cel. mnie Bier. minie Narz. mnoj/mnoju Msc. mnie □ ja
jana zaim. os. r.ż. ○ Dop. ije Cel. joj Bier. ije Narz. joj/joju Msc. joj □ ona
jano zaim. os. r.nij. ○ Dop. jaho Cel. jamu Bier. jaho Narz. jim Msc. jim □ ono
jabłyko rzecz. r.nij. ○ Dop. jabłyka Mian. l.mn. jabłyka □ jabłko
jabłynia rzecz. r.ż ○ Dop. jabłyni Mian. l.mn. jabłyni □ jabłoń
jarmień rzecz. r.m. ○ Dop. jarmienia Mian. l.mn. jarmnieni □ rzemień
jazyk rzecz. r.m. ○ Dop. jazyka Mian. l.mn. jazykie □ język
jeść czas. ndok. przech. ○ jem jesi jeŭ jeła tr. rozk. jesz □ jeść
jeszcze part. □ jeszcze
jon zaim. os. r.m. ○ Dop. jaho Cel. jamu Bier. jaho Narz. jim Msc. jim □ on
K
kab spój. □ żeby ♦♦ A kab ty skis i raźcioksa! – Niech cię cholera weźmie!
kaczarha rzecz. r.ż. ○ Dop. kaczarhie Mian. l.mn. kaczerhi □ kosior
kali zaim. pyt. i wzgl. □ kiedy
kaliś, kaliści zaim. nieokr. □ kiedyś
kałoć czas. ndok. przech. ○ kalu kołasz kałoŭ kałoła □ kłuć
kamar rzecz. r.m. ○ Dop. kamara Mian. l.mn. kamare □ komar
kamień rzecz. r.m. ○ Dop. kamienia Mian. l.mn. kamieni Dop. l.mn. mnoho kamień ale
po liczebnikach od 5 piać kamieni □ kamień
kampot rzecz. r.m. blm. ○ Dop. kampotu □
kompot ♦ Mać nawaryła kampotu
- wiszni. – Mama ugotowała kompot z wiśni.
kaniec rzecz. r.m. ○ Dop. kanca Mian. l.mn. kance □ koniec
karowa rzecz. r.ż. ○ Dop. karowy Mian. l.mn. karowy □ krowa
karszak rzecz. r.m. ○ Dop. karszaka Mian.
karszakie □ jastrząb
rzecz. r.m. ○ Dop. kaścioła Mian. l.mn.
kaścioły □ kościół ♦ nowyja pantofli kupiŭ, jak u kaścioli byŭ, to usie hladzieli – kupiłem nowe pantofle, gdy byłem w kościele, to wszyscy patrzeli
kasztan rzecz. r.m. ○ Dop. kasztana Mian.
l.mn. kasztane □ 1) kasztano-wiec; 2) kasztan
kawal rzecz. r.m. ○ Dop. kawala Mian. l.mn. kawale □ kowal
kaza rzecz. r.ż. ○ Dop. kaze Mian. l.mn. kózy □ koza
kazać czas. ndok. przech. ○ każu każasz kazoŭ kazała □ kazać, nakazywać
kazulka rzecz. r.ż. ○ Dop. kazulki Mian. l.mn.
kazulki □ owad pełzający
kidać czas. ndok. przech. ○ kidaju kidajesz kidoŭ kidała □ rzucać ♦ nie kidaj u jaho kamień – nie rzucaj w niego
kamieniami
kiedy zaim. pyt. i wzgl. □ kiedy
kiedyś, kiedyści zaim. nieokr. □ kie-dyś
kinuć czas. dok. przech. ○ kinu kiniesz kinuŭ kinuła 1) rzucić ♦ kinuŭ torbu u kut
-
pabieh na padworak – rzucił torbę w kąt i pobiegł na dwór; 2) rzucić, zostawić ♦ kinuła szkołu i pa-jechała u Anhliju – zostawiła szkołę i pojechała do Anglii
kipiatok rzecz. r.m. blm. ○ Dop. kipiat-ku □
wrzątek
kisły przym. ○ r.ż. kisła r.nij. kisła □ kwaśny
kubak
kusać
kuryć
klikać czas. ndok. przech. ○ kliczu kli-czasz klikoŭ klikała □ wołać ♦ kli-kaj
baćku, pałudzień hatowy – wołaj tatę, obiad gotowy
koń rzecz. r.m. ○ Dop. kania Mian. l.mn. koni Dop. l.mn. kaniej □ koń ♦ ska-ży antkawi, chaj kania pry-wiaża – powiedz Antkowi, niech przywiąże konia
kot rzecz. r.m. ○ Dop. kata Mian. l.mn. kate □ kot
koŭdra rzecz. r.ż. ○ Dop. koŭdry Mian. l.mn. koŭdry □ kołdra
kresło rzecz. r.nij. ○ Dop. kresła Mian. l.mn. kresła □ krzesło
kroszki rzecz. r.ż. tlm. ○ Dop. kroszkoŭ □ okruchy ♦ trebo wycierć kroszki sa stołu – trzeba wytrzeć okruchy ze stołu
kroŭ rzecz. r.ż. ○ Dop. krywi □ krew krychu przysł. □○ trochę
kryszaczku przysł. □ troszeczkę, od-robinkę
kryszku przysł. □ troszkę, odrobinę kryż rzecz. r.m. ○ Dop. kryża Mian. l.mn. kryże
- krzyż
rzecz. r.m. ○ Dop. kubka Mian. l.mn.
kubki □ kubek ♦ Paliwaj, usie czakajuć i kampot u kubkach staić. – Polewaj, wszyscy czekają i kompot w kubkach stoi.
kudrawiec rzecz. r.m. ○ Dop. kudroŭca Mian. l.mn. kudroŭcy □ człowiek o kręconych włosach
kudrawy przym. ○ r.ż. kudrawa r.nij. kudrawa □ kędzierzawy, kudłaty
kulbak rzecz. r.m. ○ Dop. kulbaka Mian. l.mn. kulbakie □ żart. palec
kupczy przym. ○ r.ż. kupcza r.nij. kupcza □ kupowany, ze sklepu ♦ swaje jabłyka czy kupczyja? – to swoje jabłka czy ze sklepu?
kuranio rzecz. r.nij. ○ Dop. kuraniaci Mian. l.mn. kuraniata □ kurczę
kuryca rzecz. r.ż. ○ Dop. kurycy Mian. l.mn. kurycy □ kura
czas. ndok. przech. ○ kuru kurysz kuryŭ
kuryła □ palić (papierosy)
kurycsa czas. ndok. zwr. niewł. ○ (janó) kurytsa kuryłosa □ kurzyć się
czas. ndok. przech. ○ kusaju kusajesz
kusoŭ kusała □ gryźć ♦ ni padychodź da sabaki, kab ni pakusoŭ cibie
nie podchodź do psa, żeby cię nie pogryzł
kwietka rzecz. r.ż. ○ Dop. kwietki Mian. l.mn.
kwietki □ kwiatek
lecieć
L
ladoŭka rzecz. r.ż. ○ Dop. ladoŭki Mian. l.mn.
ladoŭki □ lodówka
czas. ndok. nprz. ○ leczu lecisz lecieŭ
lecieła □ 1) o człowieku biec; 2) o ptaku,
samolocie lecieć
lepić czas. ndok. przech. ○ leplu lepisz lepiŭ lepiła □ lepić
les rzecz. r.m. ○ Dop. lesu Mian. l.mn. lese □ las
- palez niedźwiedź u les pierdzieć
– poszedł niedźwiedź pierdzieć do lasu
leto rzecz. r.nij. ○ Dop. leta Mian. l.mn. leta □ lato
lipa rzecz. r.ż. ○ Dop. lipy Mian. l.mn. lipy □ lipa
lubić czas. ndok. przech. ○ lublu lubisz lubiŭ lubiła □ lubić
mieża
miesiacy
Ł
ławuszczy przym. ○ r.ż. ławuszcza r.nij. ławuszcza □ o zwierzęciu lubiący polować
łastoŭka/łastuŭka rzecz. r.ż. ○ Dop. łastoŭki Mian. l.mn. łastoŭki □ jas-kółka
łob rzecz. r.m. ○ Dop. łoba Mian. l.mn. łabe □ czoło ♦♦ da łoba nabić – wbić sobie do głowy
łoŭka rzecz. r.ż. ○ Dop. łoŭki Mian. l.mn. łoŭki
- ławka
łożak rzecz. r.m. ○ Dop. łożka Mian. l.mn. łożki
- łóżko
łożka rzecz. r.ż. ○ Dop. łożki Mian. l.mn. łożki ○□ łyżka
łupa rzecz. r.ż. ○ Dop. łupy Mian. l.mn. łupy □
-
warga; 2) w l.mn. łupy usta ◊ z lit. lūpa ♦ dziedko to chibo wypiŭszy, bo łupy raździawiŭ – dziadek to chyba coś wypił, bo usta rozdziawił
łysy przym. ○ r.ż. łysa r.nij. łysa □ łysy ♦ ja chaczu aładzioŭ pieczanych na skwaradzie i małaka ad czornaj łysaj karowy – chcę placków pieczonych na patelni i mleka od czarnej łysej krowy
M
machorka rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. ma-chorki
- tytoń, tabaka
mahiła rzecz. r.ż. ○ Dop. mahiły Mian. l.mn. mahiły □ grób, mogiła
małady przym. ○ r.ż. maładaja r.nij. maładoje
- młody
mały przym. ○ r.ż. małaja r.nij. małoje □ mały
maroz rzecz. r.m. blm. ○ Dop. marozu □ mróz ♦ Mnie ad marozu palcy paczyrwanieli. – Od mrozu poczerwieniały mi palce.
masło rzecz. r.nij. blm. ○ Dop. masła □ masło
mhlisty przym. ○ r.ż. mhlista r.nji. mhlista □ mglisty
mhła rzecz. r.ż. ○ Dop. mhły Mian. l.mn. mhły
- mgła
miachki przym. ○ r.ż. miachka r.nij. miachka
- miękki
miaso rzecz. r.nij. blm. ○ Dop. miasa □ mięso
mieć czas. ndok. przech. ○ maju majesz mieŭ mieła □ mieć
miensz przysł. st. wyż. □ mniej
miesiac rzecz. r.m. ○ Dop. miesiaca Mian. l.mn.
□ 1) miesiąc; 2) księżyc
mieszać I czas. ndok. przech. ○ mieszaju mieszajesz mieszoŭ mieszała □ mie-szać
mieszać II czas. ndok. nprz. ○ mieszaju
mieszajesz mieszoŭ mieszała □ prze-szkadzać
rzecz. r.ż. ○ Dop. mieże Mian. l.mn.
mieży □ 1) miedza ♦ hlań, chto idzie mieżoj – spójrz, kto idzie miedzą; 2) granica ♦ ja jeszcze ni byŭ za mieżoj – jeszcze nie byłem za granicą
misaczka rzecz. r.ż. ○ Dop. misaczki Mian. l.mn. misaczki □ miska
mnoho przysł. □ dużo
muraszka
□ mąka
Mian. l.mn.
moj zaim. dzierż ○ r.ż. maja r.nij. maje □ mój
mohiłki rzecz. r.ż. tlm. ○ Dop. mohiłak □ cmentarz
morkwa rzecz. r.ż. ○ Dop. morkwy Mian.
l.mn. morkwy □ marchew
mucha rzecz. r.ż. ○ Dop. muchi muchi □ mucha
muka rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. mukie
rzecz. r.ż. ○ Dop. muraszki Mian.
l.mn. muraszki □ mrówka musi part. □ chyba
N
naha rzecz. r.ż. ○ Dop. nahie Mian. l.mn. nohi
- noga
nawat part. □ nawet
ni part. występuje niesamodzielnie, jako
zaprzeczenie innego wyrazu; por. > nie □ nie ♦ Czy była ty u kaścioli? – Ni
była. – Czy byłaś w kościele? – Nie byłam.
nidziela rzecz. r.ż. ○ Dop. nidzieli Mian. l.mn. nidzieli □ niedziela
nie part. występuje samodzielnie; por. > ni □ nie ♦ Czy była ty u kaścioli? – Nie.
– Czy byłaś w kościele? – Nie.
nos rzecz. r.m. ○ Dop. nasa Mian. l.mn. nase □ nos
nowy przym. ○ r.ż. nowa r.nij. nowa □ nowy
noż rzecz. r.m. ○ Dop. naża Mian. l.mn. naże □ nóż
paliwać
palcy
padworka Mian.
przygoto-wać,
O
ocat rzecz. r.m. blm. ○ Dop.octu □ ocet
oko rzecz. r.nij. ○ Dop. oka Mian. l.mn. oczy □ oko
osień rzecz. r.ż. ○ Dop. osieni Mian. l.mn. osieni
- jesień
oziero rzecz. r.nij. ○ Dop. oziera Mian. l.mn.
aziora □ jezioro
P
pachmielicsa czas. dok. zwr. ○ pach-mielusa pachmieliszsa pachmieliŭsa pachmieliłasa
- napić się piwa ♦ zachacieŭ ja raz
upicsa, wyhnać wodki, pachmielicsa – razu pewnego zapragnąłem się upić, napędzić wódki, napić się piwa
paczać czas. dok. przech. ○ pacznu paczniesz paczoŭ paczała □ zacząć
paczatak rzecz. r.m. ○ Dop. paczatku Mian. l.mn. paczatki □ początek
paczynać czas. ndok. przech. ○ paczy-naju paczynajesz paczynoŭ paczynała □ zaczynać
padrychtawacsa czas. dok. zrw. ○
padrychtujusa padrychtujeszsa
padrychtawoŭsa padrychtawałasa □ przygotować się, przyszyko-wać się
padrychtawać czas. dok. przech. ○ padrychtuju padrychtujesz padrych-tawoŭ
padrychtawała □ przyszykować
padworak rzecz. r.m. ○ Dop.
l.mn. padworki □ podwórko
pajści czas. ndok. nprzech. ○ pajdu pojdziesz paszoŭ paszła □ pójść
palac rzecz. r.m. ○ Dop. palca Mian. l.mn.
□ palec
czas. ndok. przech. ○ paliwaju
paliwajesz paliwoŭ paliwała □ polewać ♦
Pojdziem da chaty, uże harełki ni paliwajuć. – Chodźmy do domu, już wódki nie polewają.
pałudnawać czas. ndok. nprz. ○ pałud-nuju pałudnujesz pałudnawoŭ pałud-nawała □ jeść obiad
pałudzień rzecz. r.m. ○ Dop. pałudnia Mian. l.mn. pałudni □ obiad
panidziełak rzecz. r.m. ○ Dop. pani-dziełka Mian. l.mn. panidziełki □ po-niedziałek
papierć czas. dok. nprz. ○ papru pa-presz
pieczka
parwać
piryndzić
piryndy
parasia
papior papierła □ pognać, popędzić, pobiec, pojechać, poś-pieszyć
rzecz. r.nij. ○ Dop. parasiaci Mian.
l.mn. parasiata □ prosię ♦ zoŭtra parasiata da Mazuroŭ da Alecka pawieziem – jutro zawieziemy prosięta do Mazu-rów do Olecka
parazkidwać czas. dok. przech. ○ paraz-kidwaju parazkidwajesz parazkid-woŭ
parazkidwała □ porozrzucać
pareczka rzecz. r.ż. ○ Dop. pareczki Mian.
l.mn. pareczki □ porzeczka
paroh rzecz. r.m. ○ Dop. paroha Mian. l.mn. parohi □ próg
czas. dok. przech. ○ parwu parwiesz parwoŭ parwała □ porwać
paświścioł rzecz. r.m. ○ Dop. paświś-cioła Mian. l.mn. paświścioły □ 1) gwizdek; 2) osoba niepo-ważna
paŭuk rzecz. r.m. ○ Dop. paŭuka Mian. l.mn. paŭukie □ pająk
piać licz. gł. ○ Dop. piaci □ pięć
piadź rzecz. r.ż. ○ piadzi Mian. l.mn. piadzi □
pięść
rzecz. r.ż. ○ Dop. pieczki Mian. l.mn.
pieczki □ piec ♦ Tyja parwanyja kapci to uże da pieczki pajduć. – Te porwane kapcie to już do pieca pójdą.
pieczy czas. ndok. przech. ○ pieku pie-czesz piok piekła □ piec
piekar rzecz. r.m. ○ Dop. piekara Mian. l.mn. piekare □ piekarz
pierac rzecz. r.m. blm. piercu □ pieprz
piekny przym. ○ r.ż. piekna r.nij. piekna □ ładny
pierastać czas. dok. nprzech. ○ piera-stanu pierastaniesz pierastoŭ piera-stała □ przestać
pierć czas. ndok. nprz. ○ pru presz pior pierła
-
gnać, pędzić, biec, je-chać, śpieszyć ♦ jon z hare tak chutko
pior, szto plandeku sarwało – on tak szybko jechał z górki, że zerwało plandekę
pieśnia rzecz. r.ż. ○ Dop. pieśni Mian. l.mn. pieśni □ piosenka
pietuch rzecz. r.m. ○ Dop. pietucha Mian. l.mn. pietuchie □ kogut
piła rzecz. r.ż. ○ Dop. piłe Mian. l.mn. piłe □ piła
piłka rzecz. r.ż. ○ Dop. piłki Mian. l.mn. piłki □ piłka
pirynda rzecz. r.ż ○ Dop. piryndy Mian. l.mn.
□ gaduła, papla
czas. ndok. przech. ○ piryn-dżu
piryndzisz piryndziŭ piryndziła □ rozmawiać o rzeczach małej wagi, gadać, plotkować
pisać czas. ndok. przech. ○ piszu piszasz pisoŭ pisała □ pisać
płachta rzecz. r.ż. ○ Dop. płachty Mian. l.mn. płachty □ prześcieradło
poszuŭka rzecz. r.ż. ○ Dop. poszuŭki Mian. l.mn. poszuŭki □ poszewka
pracawać czas. ndok. nprz. ○ pracuju
pracujesz pracawoŭ pracawała □ pra-cować
praść czas. ndok. przech. ○ pradu pra-dziesz proŭ prała □ prząść
proŭda rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. proŭdy □ prawda
pruŭdziwy przym. ○ r.ż. pruŭdziwa r.nij. pruŭdziwa □ prawdziwy
pryhladacsa czas. ndok. nprz. ○ pry-hladajusa pryhladajeszsa pryhladoŭ-sa
pryhladałasa □ przyglądać się
pryhnać czas. dok. przech. ○ pryżanu pryżaniesz pryhnoŭ pryhnała □ przygnać
pszanica rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. pszanicy □ pszenica
pszczała rzecz. r.ż. ○ Dop. pszczałe Mian. l.mn.
□ rozbierać się
pszczoły □ pszczoła
pyrczaj rzecz. r.m. blm. ○ Dop. pyrczaja □
perz
R
rabić czas. ndok. przech. ○ rablu robisz rabiŭ rabiła □ robić
ramonak rzecz. r.m. ○ Dop. ramonka Mian. l.mn. ramonki □ rumianek
razpluszczyć czas. dok. przech. ○ raz-
pluszczu razpluszczysz razpluszczyŭ
razpluszczyła □ otworzyć (oczy)
raździawa rzecz. r.ż. ○ Dop. raździawy Mian.
l.mn. raździawy □ ciamajda, fajtłapa
raździecsa czas. dok. zwr. ○ raździejusa
raździejeszsa raździeŭsa raździełasa □ rozebrać się
raździewacsa czas. ndok. zwr. ○ raź-dziewajusa raździewajeszsa raździe-woŭsa
raździewałasa
redźka rzecz. r.ż. ○ Dop. redźki Mian. l.mn. redźki □ rzodkiew, rzod-kiewka
reka/raka rzecz. r.ż. ○ Dop. reki Mian. l.mn. reki □ rzeka
roh rzecz. r.m. ○ Dop. raha Mian. l.mn. rahie □ róg
rok rzecz. r.m. ○ Dop. roku Mian. l.mn. leta □ rok
ruka rzecz. r.ż. ○ Dop. rukie Mian. l.mn. ruki
- ręka
rwać czas. ndok. przech. ○ rwu rwiesz rwoŭ rwała
- rwać
rychtawacsa czas. ndok. zwr.. ○ rych-tujusa rychtujeszsa rychtawoŭsa rychtawałasa □ przygotowywać się, szykować się
rychtawać czas. ndok. przech. ○ rych-tuju rychtujesz rychtawoŭ rychta-wała □ przygotowywać, szykować
skwaraczka
szkadawać
szałaput
samachod
□ sól
S
sabaka rzecz. r.m. ○ Dop. sabaki Mian. l.mn. sabaki □ pies
sałodki przym. ○ r.ż. sałódka r.nij. sałódka □ słodki
sałoma rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. sałomy □ słoma
rzecz. r.m. ○ Dop. sama-chodu
Mian. l.mn. samachody □ sa-mochód ♦ takim samachodam to i da Jaświłoŭ ni stydno pa-jechać – takim samochodem to i do Jaświł nie wstyd pojechać
samahon rzecz. r.m. blm. ○ Dop. sama-honu
-
samogon ♦ pradoŭ samachod za kanku samahonu – sprzedał samochód za kankę samogonu
samahonczy przym. ○ r.ż. samahoncza r.nji.
samahoncza □ o alkoholu włas-nej produkcji
samahonka rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. samahonki □ samogon
sasna rzecz. r.ż. ○ Dop. sasne Mian. l.mn. sosny
- sosna
serca rzecz. r.ż. ○ Dop. serca Mian. l.mn. serca
- serce
sierada rzecz. r.ż. ○ Dop. sierade Mian. l.mn. sierade Bier. l.mn. (u) sierady □ środa
sieredzina rzecz. r.ż. ○ Dop. sieredziny Mian. l.mn. sieredziny □ krzyż (część ciała)
skazać czas. dok. przech. ○ skażu ska-żasz skazoŭ skazała □ powiedzieć
skazka rzecz. r.ż. ○ Dop. skazki Mian. l.mn. skazki □ bajka
skul zaim. pyt. i wzgl. □ skąd
rzecz. r.ż. ○ Dop. skwaraczki
Mian. l.mn. skwaraczki □ skwarka ♦ mamu, jon astat-niu skwaraczku paciahnuŭ – mamo, on wziął ostatnią skwar-kę
sol rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. soli
spać czas. ndok. nprz. ○ śplu śpisz spoŭ spała
- spać
spuszysty przym. ○ r.ż. spuszysta r.nij. spuszysta □ puszysty
sraka rzecz. r.ż. ○ Dop. sraki Mian. l.mn. sraki
- dupa ♦ Hety kasmita musi z
Marsa prylecieŭ i naszyja zbrojnyja siły jaho ad razu u sraku zaatakawali. – Ten kos-mita chyba z Marsa przyleciał i nasze siły zbrojne od razu zaatakowały go w dupę. ♦♦ sra-ka matyka – guzik prawda
stajać czas. ndok. nprz. ○ staju stoisz stajoŭ stajała □ stać
stary przym. ○ r.ż. staraja r.nji. staroje □ stary
stolar rzecz. r.m. ○ Dop. stolara Mian. l.mn. stalare □ stolarz
stoł rzecz. r.m. ○ Dop. stała Mian. l.mn. stałe □ stół
subota rzecz. r.ż. ○ Dop. suboty Mian. l.mn. suboty □ sobota
swoj zaim. dzierż. zwr. ○ r.ż. swaja r.nij. swaje
- swój
rzecz. r.m. ○ Dop. szałaputa Mian.
l.mn. szałaputy □ osoba ener-giczna i roztargniona, nieuważ-na
szczoki rzecz. r.ż. tlm. ○ Dop. szczok/ szczokoŭ
- policzki
sześć licz. gł. ○ Dop. szaści □ sześć
czas. ndok. przech. ○ szka-duju
szkadujesz szkadawoŭ szkada-wała □ żałować ♦ jana mnie szkaduje na harełku dziesiać złotych – ona żałuje mi dziesię-ciu złotych na wódkę; heto zły czaławiek, ni trebo jaho szka-dawać – to zły człowiek, nie na-leży go żałować;
szkaduj, szto ni pajechała z nami
– żałuj, że nie pojechałaś z nami
szlabanczyk
szkarpetka Mian. l.mn.
rzecz. r.ż. ○ Dop. szkarpetki szkarpetki □ skarpeta
rzecz. r.m. ○ Dop. szlabanczyka
Mian. l.mn. szlabanczy-ki □ wąskie łóżko z drewnianą klapą, po której opuszczeniu służy jako ławka z oparciem
szwedar rzecz. r.m. ○ Dop. szwedra Mian. l.mn. szwedry □○ sweter
szyroki przym. ○ r.ż. szyróka r.nij. szyróka □ szeroki
Ś
śloza rzecz. r.ż. ○ Dop. ślozy Mian. l.mn. ślozy
- łza
śniedać czas. ndok. nprz. ○ śniedaju śniedajesz śniedoŭ śniedała □ jeść śniadanie
śniedanie rzecz. r.nij. ○ Dop. śniedania Mian. l.mn. śniedania □ śniadanie
śnieh rzecz. r.m. ○ Dop. śniehu Mian. l.mn. śniehi □ śnieg
świerbieć czas. ndok. niewł. ○ świerbić świerbieŭ świerbieła □ swędzieć
świet rzecz. r.m. ○ Dop. świetu □ świat
świnia rzecz. r.ż. ○ Dop. świnie Mian. l.mn. świnie Dop. l.mn. świniej □ świnia
świstok rzecz. r.ż. ○ Dop. świstka Mian. l.mn. świstkie □ gwizdek
trymać
trapietun
trapajło
T
tabaretka rzecz. r.ż. ○ Dop. tabaretki Mian.
l.mn. tabaretki □ taboret
taksoŭka Dop. taksoŭki Mian. l.mn.
taksoŭki □ samochód osobowy
talerka rzecz. r.ż. ○ Dop. talerki Mian. l.mn.
talerki □ talerz
tamaj zaim. wsk. □ tam
tapol rzecz. r.m. ○ Dop. tapala Mian. l.mn.
tapale □ topola
toŭkanica rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. toŭkanicy □ purre ziemniaczane
traczawienie rzecz. r.nij. blm. ○ Dop.
traczawienia □ trociny
trapaczka rzecz. r.ż. ○ Dop. trapaczki Mian.
l.mn. trapaczki □ trzepaczka
rzecz. r.nij. ○ Dop. trapajła Mian.
l.mn. trapajła □ 1) trzepaczka; 2)
osoba roztargniona, nieuważna
rzecz. r.m. ○ Dop. trapietuna Mian.
l.mn. trapietune □ osoba nie-cierpliwa,
nadpobudliwa; nar-waniec
trawa rzecz. r.ż. ○ Dop. trawe Mian. l.mn.
trawy □ trawa
trebo czas. niewł. □ trzeba
try licz. gł. ○ Dop. troch □ trzy
czas. ndok. przech. ○ trymaju
trymajesz trymoŭ trymała □ trzymać
tryszczać czas. ndok. nprz. ○ tryszczu
tryszczysz tryszczoŭ tryszczała □
trzeszczeć ♦ tolko ulica budzie
tryszczać – bardzo mocno,
intensywnie
tut zaim. wsk. □ tu, tutaj
twoj zaim dzierż. ○ r.ż. twaja r.nij. twaje □ twój
tydzień rzecz. r.m. ○ Dop. tydnia Mian. l.mn.
tydni □ tydzień
wierabiej
wienkie
U
uczora przysł. □ wczoraj
uczyć czas. ndok. przech. ○ uczu uczysz uczyŭ uczyła □ uczyć
uczycsa czas. ndok. zwr. ○ uczusa uczyszsa uczyŭsa uczyłasa □ uczyć się
ulica rzecz. r.ż. ○ Dop. ulicy Mian. l.mn. ulicy
-
ulica ♦♦ tolko ulica budzie tryszczać – bardzo moc-no, intensywnie
usieńko zaim. □ wszystko
uŭtorak rzecz. r.m. ○ Dop. uŭtorka Mian. l.mn. uŭtorki □ wtorek
uziać czas. dok. przech. ○ waźmu woźmiesz
uzioŭ uziała □ wziąć
uzieracsa czas. ndok. nprzech. ○ uzie-rajusa uzierajeszsa uzieroŭsa uziera-łasa □
patrzeć
uże part. □ już
W
waryć czas. ndok. przech. ○ waru warysz waryŭ waryła □ gotować ♦ Wary chutko bulbu, czas pałudnawać. – Gotuj szybko ziemniaki, czas jeść obiad.
wada rzecz. r.ż. ○ Dop. wade Mian. l.mn. wody
- woda
wieczar rzecz. r.m. ○ wieczara Mian. l.mn.
wieczary □ wieczór
wieczera rzecz. r.ż. ○ Dop. wieczery Mian.
l.mn. wieczery □ kolacja
wieczerać czas. ndok. nprz. ○ wiecze-raju wieczerajesz wieczeroŭ wiecze-rała □ jeść kolację
wiedro rzecz. r.nij. ○ Dop. wiedra Mian. l.mn.
wiedra □ wiadro
wieliki przym. r.ż. ○ wielika r.nij. wielika
st.wyż. bolszy □ duży
wienik rzecz. r.m. ○ Dop. wienika Mian. l.mn. wieniki □ drapak, prosta miotła z gałązek
wienok rzecz. r.m. ○ Dop. wienka Mian. l.mn.
□ wieniec; wianek
rzecz. r.m. ○ Dop. wierabja Mian.
l.mn. wierabji □ wróbel
wiesna rzecz. r.ż. ○ wiesne Mian. l.mn. wiosny
- wiosna
wołas rzecz. r.m. ○ Dop. wołasa Mian. l.mn. wałase □ włos
wuzki przym. ○ r.ż. wuzka r.nij. wuzka □ wąski
wycierć czas. dok. przech. ○ wytru wytrasz wycier wycierła □ wytrzeć
wycirać czas. ndok. przech. ○ wyciraju wycirajesz wyciroŭ wycirała □ wy-cierać
wykidać czas. ndok. przech. ○ wykidaju wykidajesz wykidoŭ wykidała □ wy-rzucać
wykinuć czas. dok. przech. ○ wykinu wykiniesz wykinuŭ wykinuła □ wy-
zaczynieny
rzucić
wysoki przym. ○ r.ż. wysoka r.nij. wy-soka □ wysoki
wytrymać czas. dok. przech. ○ wytry-maju wytrymajesz wytrymoŭ wytry-mała □ wytrzymać
wywiernuć czas. dok. przech. ○ wy-wiernu wywierniesz wywiernuŭ wy-wiernuła □ wywrócić, przewrócić
Z
zaczyniać czas. ndok. przech. ○ zaczy-niaju
zaczyniajesz zaczynioŭ zaczy-niała □ zamykać
zaczynić czas. dok. przech. ○ zaczyniu zaczynisz zaczyniŭ zaczyniła □ za-mknąć
przym. ○ r.ż. zaczyniena r.nij.
zaczyniena □ zamknięty ♦ Biedronka ceły miesiac za-czyniena była, dach reman-tawali – Biedronka była cały miesiąc zamknięta, remontowa-no dach
zboża rzecz. r.nij. ○ Dop. zboża Mian. l.mn. zboża □ zboże
zdarowy przym. ○ r.ż. zdarowa r.nij. zdarowa
- zdrowy ♦ kab ty zda-rowa była!
– niech ci Bóg da zdrowie!
zdochnuć czas. dok. nprzech. ○ zdochnu zdochniesz zdochnuŭ zdochnuła □
zdechnąć
ziachać czas. ndok. nprz. ○ ziachaju ziachajesz ziachoŭ ziachała □ zie-wać
ziapać czas. ndok. nprz. ○ ziapaju ziapajesz ziapoŭ ziapała □ sapać
ziegra rzecz. r.nij. tlm. ○ Dop. ziegier □ żart. ślepia, oczy
zielony przym. ○ r.ż. zielona r.nij. zielona □ zielony
ziemla rzecz. r.ż. ○ Dop. ziemle Mian. l.mn. ziemli □ ziemia
zierno rzecz. r.nij. Dop. zierna Mian. l.mn. zierna □ ziarno
ziewać czas. ndok. nprz. ○ ziewaju zie-wajesz ziewoŭ ziewała □ ziewać
zima rzecz. r.ż. ○ Dop. zime Mian. l.mn. zimy □ zima
złapać czas. dok. przech. ○ złapaju złapajesz złapoŭ złapała □ złapać
zławać czas. ndok. nprzech. ○ złuju złujesz zławoŭ zławała □ złościć się
znajści
czas. ndok. nprz. ○ znojdu znoj-dziesz
znajszoŭ znajszła □ znaleźć ♦ znajszoŭ
pantofli pad łożkam, a dumaŭ,
szto sabaki dzieści panieśli –
znalazłem pantofle pod łóżkiem, a
myślałem, że psy gdzieś zaniosły
zoŭtra przysł. □ jutro
zrabić czas. dok. prz. ○ zrablu zrobisz zrabiŭ zrabiła □ zrobić
zub
zuŭsim przysł. □ zupełnie, całkiem ♦ wy musi zuŭsim padureli tak hnać praź wiosku – wy chyba całkiem zwariowaliście, żeby tak gnać przez wieś
zwodzić czas. ndok. przech. ○ zwodżu zwodzisz zwodziŭ zwodziła □ kłamać
Ź
źwier rzecz. r.m. ○ Dop. źwiera Mian. l.mn. źwiere □ zwierzę
źwieryna rzecz. r.ż. blm. ○ Dop. źwieryny □
zwierzęta (domowe, gospodarskie)
żonka
Ż
żawaronak rzecz. r.m. ○ Dop. żawaronka Mian. l.mn. żawaronki □ skowronek
żmienia rzecz. r.ż. ○ Dop. żmieni Mian. l.mn.
żmieni □ garść
rzecz. r.ż. ○ Dop. żonki Mian. l.mn.
żonki □ żona ♦ fura, filcy, żonka,
dobra samahonka – skóra, fura i
komóra
ŻOŬTY PRZYM. ○ R.Ż. ŻOŬTA R.NIJ. ŻOŬTA □
ŻOŁTY
żyto rzecz. r.nij. ○ Dop. żyta □ żyto
żywina rzecz. r.ż. blm. ○ żywiny □ zwierzęta
Prymietniki admieniajucsa pawodle roznych uzoroŭ u zależnaści ad taho, czy akcent u jich padaje na korań (np. nowy), czy na kancoŭku (np. stary). Roznyja kancoŭki majuć toża prymietniki, u jakich astatni zyczny1 jest miachki (np. tani), ćwiordy (np. czorny) albo h, ch, k (np. darahi, hłuchi, lochki).
Astatni zyczny ćwiordy, akcent na korani: nowy
l.poj. | l.mn. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
r.m. | r.ż. | r.nij. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mian. | now-y | now-a | now-a | now-yja | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Dop. | now-aho | now-aj(e) | now-aho | now-ych | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Cel. | now-amu | now-aj | now-amu | now-ym | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Bier. | now-y/now-aho | now-u | now-a | now-yja | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Narz. | now-ym | now-aj(u) | now-ym | now-ymi | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Msc. | now-ym | now-aj | now-ym | now-ych | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Astatni zyczny ćwiórdy, akcent na kancoŭcy: stary | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
l.poj. | l.mn. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
r.m. | r.ż. | r.nij. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mian. | star-y | star-aja | star-oje | star-yja | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Dop. | star-oho | star-oj(e) | star-oho | star-ych | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Cel. | star-omu | star-oj | star-omu | star-ym | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Bier. | star-y/star-oho | star-uju | star-oje | star-yja | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Narz. | star-ym | star-oj(u) | star-ym | star-ymi | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Msc. | star-ym | star-oj | star-ym | star-ych | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Astatni zyczny miachki, akcent na korani: tani
l.poj. l.mn.
r.m. r.ż. r.nij.
- zyczny – spółgłoska
Astatni zyczny h, ch albo k, akcent na korani: doŭhi
l.poj. | l.mn. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
r.m. | r.ż. | r.nij. | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Mian. | doŭh-i | doŭh-a | doŭh-a | doŭh-ija | |||||||||||||||||||||||||||||||
Dop. | doŭh-aho | doŭh-aj(e) | doŭh-aho | doŭh-ich | |||||||||||||||||||||||||||||||
Cel. | doŭh-amu | doŭh-aj | doŭh-amu | doŭh-im | |||||||||||||||||||||||||||||||
Bier. | doŭh-i/doŭh-aho | doŭh-u | doŭh-a | doŭh-ija | |||||||||||||||||||||||||||||||
Narz. | doŭh-im | doŭh-aj(u) | doŭh-im | doŭh-imi | |||||||||||||||||||||||||||||||
Msc. | doŭh-im | doŭh-aj | doŭh-im | doŭh-ich | |||||||||||||||||||||||||||||||
Astatni zyczny h, ch albo k, akcent na kancoucy: darahi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
l.poj. | l.mn. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
r.m. | r.ż. | r.nij. | |||||||||||||||||||||||||||||||||
Mian. | darah-i | darah-aja | darah-oje | darah-ija | |||||||||||||||||||||||||||||||
Dop. | darah-oho | darah-oj(e) | darah-oho | darah-ich | |||||||||||||||||||||||||||||||
Cel. | darah-omu | darah-oj | darah-omu | darah-im | |||||||||||||||||||||||||||||||
Bier. | darah-i/darah-oho | darah-uju | darah-oho | darah-ija | |||||||||||||||||||||||||||||||
Narz. | darah-im | darah-oj(u) | darah-im | darah-imi | |||||||||||||||||||||||||||||||
Msc. | darah-im | darah-oj | darah-im | darah-ich | |||||||||||||||||||||||||||||||