Ostatnie wydarzenia na świecie pokazują, że historię trzeba przypominać – także lokalną. Historia o tym jak Niemcy 27 czerwca 1941 roku spalili wielką synagogę z 700 Żydami w środku – była wspominana nie raz na naszym portalu przy okazji tekstów o II Wojnie Światowej. Mało kto jednak wie, że okrucieństwo, jakie Niemcy zgotowali białostockim Żydom przeżyło 29 osób. Wszystkie ocalały za sprawą bohaterskiego Polaka – Józefa Bartoszki.
Wykorzystał nieuwagę Niemców
“Gdy synagogę zapełniono ludźmi – widziałem jak Niemcy pozamykali wyjścia i kordonem otoczyli budynek i podpalili go…” – tak wspomina to wydarzenie jeden ze świadków, który wszystko obserwował przez okno strychu. Budynek zaczął płonąć, zaś stłoczeni w środku ludzie zaczęli umierać. W tym czasie będący na miejscu dozorca synagogi Józef Bartoszka wykorzystał chwilę nieuwagę Niemców i otworzył boczne drzwi płonącej świątyni. W ostatniej chwili wydostali się z niej ci ludzie, którzy byli stłoczeni w przedsionku. W tym czasie Niemcy strzelali do Żydów, którzy uciekali z drewnianych domów, które chwilę później również zajęły się ogniem.
Łącznie w “czarny piątek” w Białymstoku Niemcy zabili ponad 2000 osób. Niemcy spalili synagogę, dzielnice Chanajki, a także wiele budynków z Rynku Kościuszki, Suraskiej, Rynku Siennego, a także to co napotkali na Legionowej i Akademickiej. W kolejnych dniach Niemcy dalej masowo mordowali Żydów. Do 12 lipca zamordowano łącznie prawie 8000 osób. 2 tygodnie później utworzono w mieście getto. To prawie 20 proc. wszystkich Żydów z miasta.
Polacy dostarczali żywność dla Żydów z Getta
Niemcy podczas II Wojny Światowej wymordowali prawie wszystkich z 60 tysięcy białostockich Żydów. Przeżyło tylko 1100 osób. Pozostali zginęli w obozie zagłady w Treblince. W samym Getcie zginęło 800 osób. Nim dotknęła ich śmierć z rąk oprawców – pomagali im Polacy – dostarczając żywność. Niemcy organizując getta na całym Podlasiu – przyznali Żydom głodowe racje żywnościowe. Tu pośpieszyli z pomocą Polacy. Najtrudniej z jedzeniem było w Białymstoku. Jednak istotną rolę spełnili Bolesław, Henryk i Józef Sokołowscy oraz Witold Maksymowicz. Kupowali oni żywność w okolicznych wsiach i przywozili ją do swoich domów na Białostoczku, a następnie wywożący nieczystości z Getta – Żydzi – przy okazji pakowali przekazaną żywność do ukrytego, podwójnego dna beczkowozu.
Polaków dostarczających różnymi sposobami żywność do Getta było dużo więcej. Najczęściej odbywało się to przy pomocy nielegalnego handlu. Warto tutaj wspomnieć, że nawet udało się spowadzić Żydom do Getta bydło – przekupując niemieckiego żołnierza. Punkt przerzutowy znajdował się przy ul. Smolnej (okolice Jurowieckiej). Warto wspomnieć, że niektórych Polaków spotkała kara śmierci za dostarczanie żywności. Niemcy za to zabili chłopca na terenie parkanu od strony ul. Sienkiewicza. Zginęła też kobieta, która próbowała sforsować ogrodzenie od strony Rynku Kościuszki. Zabity został również mężczyzna, który przedostał się na targowisko gettowe mieszczące się przy ul. Częstochowskiej.
Ukrywali Żydów na całym Podlasiu
Można również mnożyć przykłady heroicznych czynów Polaków na podlaskich wsiach. Tam niekiedy wieloosobowa rodzina była narażona na śmierć, lecz ukrywała Żydów. Polacy tworzyli specjalne zabudowania, ukryte pokoje, a nawet transportowano Żydów łodzią przez Biebrzę, tak by ci czekali na lepsze czasy ukryci w bagnistych lasach, gdzie Niemcy dotrzeć nie mogli!
Wbrew temu co się dzieje na świecie, co o nas mówią w różnych miejscach, warto pamiętać o tym zawsze i przekazywać dalej, że nie ma różnych wersji historii. Była jedna – Niemcy wspólnie z Rosjanami napadli Polskę z dwóch stron. Najpierw Niemcy przekazali Rosjanom Białystok, potem tu wrócili i urządzili rzeź. A Polacy przed Niemcami Żydów ratowali jak mogli – z narażeniem życia a także płacąc za to życiem swoim i swojej rodziny.
Psycholog Białystok 
Strony internetowe