Czego się uczyły żydowskie dzieci? Ten budynek jest pamiątką.

Piękny budynek, zwany Tarbutem, który stoi schowany w Białymstoku pomiędzy ul. Kalinowskiego, Grochową i Lipową, mimo że jest wyjątkowym zabytkiem, to zostanie sprzedany przez prezydenta Białegostoku. Jako, że w mieście rządzi koalicja deweloperska, to różne “cuda” mogą się z tym budynkiem stać, gdy znajdzie już nowego nabywcę. Dlatego postanowiliśmy opisać jego historię i przypomnieć – do czego kiedyś służył. Dziś też mógłby służyć temu samemu, ale prezydent Truskolaski od lat trzyma go zamkniętego na kłódkę.

Przez wiele lat, edukacja dzieci żydowskich w Białymstoku koncentrowała się głównie wokół nauki Talmudu i Tory, a także nauki języka niemieckiego, rachunków i gimnastyki. Początkowo nauka odbywała się w języku niemieckim, ale po odzyskaniu przez Polskę niepodległości po I wojnie światowej, język polski zastąpił język niemiecki. Jedną z głównych placówek edukacyjnych dla dzieci żydowskich była szkoła przy ul. Pięknej 11 (dziś stoją w tym miejscu wieżowce). Szkołę tę sfinansował fabrykant Iser Szapir, a w 1924 roku uczyło się w niej 600 uczniów, a w jesziwie (wyższej szkole religijnej) – 100 uczniów. Program nauczania obejmował wiele przedmiotów, począwszy od nauki czytania i pisania w języku hebrajskim i polskim, poprzez czytanie biblii, modlitwy, kaligrafię, rachunki, geometrię, aż po historię i geografię Polski. Była to kompleksowa edukacja, która łączyła elementy religijne z naukami świeckimi.

Po zakończeniu I wojny światowej, w Białymstoku powstały dwie hebrajskie szkoły podstawowe. Pierwsza z nich rozpoczęła działalność w 1919 roku i miała 8 klas oraz ponad 300 uczniów. To właśnie ta placówka znajdowała się w dzisiejszym zabytku przy ul. Lipowej. Budynek tej szkoły był wyposażony w wiele udogodnień, takie jak sala gimnastyczna, gabinet fizyczny i biblioteka z książkami w języku hebrajskim i polskim. Wiadomo też, że był tam piękny ogród. Dzisiejszy zabytek powstał w latach 1904-1906.

W 1925 roku utworzono drugą hebrajską szkołę podstawową, co było odpowiedzią na rosnącą liczbę chętnych do nauki w języku hebrajskim. Znajdowała się ona przy ul. Kupieckiej 34 (dziś to ul. Malmeda). Również i po tej szkole nie ma już żadnego śladu. Warto dodać, że w mieście funkcjonowało łącznie 37 szkół – podstawowych, gimnazjów, szkół zawodowych i przedszkoli. Dlatego Tarbut przy Lipowej jest ostatnim miejscem – które jest bardzo dobrze zachowane i przypomina doskonale o edukacyjnej historii Białegostoku. Można tylko bardzo ubolewać, że mógłby służyć edukacji, a przejdzie w ręce prywatne i na zawsze utraci swój wyjątkowy charakter.