15 grudnia 1862 to chyba najważniejszy dzień w życiu pewnej wsi położonej pośród bagien. Wtedy oddana do użytku została linia kolei warszawsko-petersburskiej. Pociąg jeżdżący na tej trasie zatrzymywał się także we wsi Łapy. Później już w miasteczku, które w swojej historii dawało pracę setkom osób. 1 maja 2004 roku Polska weszła do Unii Europejskiej. Nikt się nie spodziewał tam jeszcze, że to okaże się jak wydanie wyroku na miasto.
Unia Europejska kojarzy się Polakom dobrze. Infrastruktura, rolnictwo i wiele wiele innych dziedzin życia zmieniło się na lepsze dzięki dotacjom unijnym. 15 lat po upadku komuny to niezbyt dużo, by zapomnieć puste półki w sklepach, walki z milicją na ulicach czy stan wojenny. Dlatego też do Unii Europejskiej wchodziliśmy z wielkim entuzjazmem. Także w Łapach. 63 proc. mieszkańców zagłosowało za akcesem do wspólnoty. W skali kraju wyniki “za” wynosił jeszcze więcej, bo 77 proc. Być może wielu wydawało się, że Unia rozdaje dotacje bezinteresownie, by w naszym kraju żyło się lepiej, tak jak u nich. Niestety była to transakcja wiązana. Okazało się, że dostaniemy gotówkę jeżeli zamkniemy firmy, które są bardzo konkurencyjne dla tych, które działają w krajach zachodnich unii. I tak padło na łapską cukrownię.
Totalny upadek
Cukrownia w Łapach była jedną z największych firm w regionie. Jej zarząd nie szczędził pieniędzy na inwestycje, rozwój i unowocześnienia. Rocznie produkowano w niej kilkadziesiąt tysięcy ton cukru. Korzystali na tym mieszkańcy, którzy byli zatrudnieni w firmie, korzystali rolnicy, którzy dostarczali buraki do cukrowni, a także korzystał łapski samorząd gdyż otrzymywał podatki z wypracowanych zysków. Eldorado trwało łącznie 34 lata.
W 2007 roku ówczesny burmistrz Łap dostał pismo z Krajowej Spółki Cukrowej, której łapska cukrownia podlegała. Spółka poinformowała w piśmie, że w Łapach cukru już produkować nie będzie. Powód? Unia Europejska podjęła decyzję o zmniejszeniu produkcji cukry w krajach unijnych. 267 osób poszło na bruk, zaś 2500 rolników musiało zacząć od zera z innymi uprawami. Dodatkowo zajęcia musiało szukać też 200 pracowników sezonowych. Protesty mieszkańców trwały, ale niestety nic to nie dało. W połowie 2008 roku łapska cukrownia stała się historią.
W 2008 roku zaczęły się także problemy drugiego największego pracodawcy w Łapach. Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego zatrudniały 750 osób. Głównym klientem firmy było PKP Cargo, które od roku nie ogłaszało przetargów na naprawy wagonów. Spółka zwolniła 270 osób i ogłosiła upadłość z powodu fatalnej sytuacji finansowej. Pracownicy przestali otrzymywać pensje.
Kolejne 10 lat w mieście to kompletna zapaść i postępujące wyludnienie. W ostatnim czasie zbudowano nowoczesną drogę z Białegostoku do miasteczka. W mieście działa też specjalna strefa ekonomiczna. Warto jednak dodać, że jej model działania nie jest dla miasta tak naprawdę atrakcyjny. Bowiem Łapy za swoje pieniądze (czyt. pożyczone) przygotowało tereny inwestorom – czyli uzbroiło je. Wartość inwestycji to 18 mln zł. Dotacje unijne wyniosło ponad 12 mln. Resztę dołożyli od siebie łapscy podatnicy.
Dzięki strefie pojawili się oczywiście inwestorzy. Bowiem mogli skorzystać ze zwolnienia podatku od 10 do 15 lat. Cały szkopuł w tym, że podatek ten zasila budżet miasta. Zatem Łapy wyłożyły prawie 6 mln zł, które być może nigdy im się nie zwrócą. Tyle, że ludzie będą mieli pracę. Czy firmy dotrwają do czasu, gdy będzie trzeba płacić podatek? Czas pokaże.
Połączenie z sąsiadami
Czy jest nadzieja dla Łap? Jedno jest pewne – inwestorzy to tylko rozwiązanie problemu bezrobocia (16 proc.). Głównym problemem miasteczka jest oczywiście – brak kasy. Dochody całej gminy (czyli Łap i okolicznych wsi to prawie 93 mln zł zaś wydatki to prawie 96 mln zł. Brakujące 3 miliony będą z zaciągniętego kredytu, który będzie spłacany do końca 2031 roku. Dodatkowo w ciągu najbliższych 10 lat spłaty dotychczasowych pożyczek będą następować przy pomocy… nowych kredytów. Także Łapy wpadają w klasyczną pętlę zadłużenia. Nie jest to zbyt optymistyczna wizja.
Ponoć w kupie siła. Gdyby tak graniczące ze sobą gminy: Łapy, Choroszcz, Turośń Kościelna, Juchnowiec Kościelny połączyły się finansowo to razem miałyby około 280 mln zł. Oprócz tego pojawiłyby się duże oszczędności w administracji, bo zamiast czterech byłby jeden wójt, zamiast czterech urzędów byłby jeden. Odległości miedzy głównymi miastami nie są zbyt duże by załatwianie spraw było szczególnie uciążliwe. Dodatkowo jedna gmina mogłaby mieć silną komunikację miejską.
To wszystko jednak brzmi jak science fiction. Nikt, za żadne skarby nie odda władzy. Interes gminy nie jest przecież aż tak istotny. Zadłużenie i zaciąganie kolejnych pożyczek na spłatę poprzednich pożyczek mieszkańcy jakoś przełkną. Dlatego ani dla Łap, ani dla Turośni, ani dla Juchnowca, ani dla Choroszczy nie ma nadziei na większy rozwój. Być może kiedyś będą po prostu częścią Białegostoku, tak jak w pewnym momencie stały się nią wieś Starosielce czy Antoniuk. Gdyby się jednak gminy połączyły – szanse na bycie częścią Białegostoku drastycznie by zmalały.
fot główne: Łapy-Osse, Robert Wielgórski / Wikipedia
Psycholog Białystok 
Strony internetowe