Kategoria: Historia

Chaim Szepes nazywany był królem złodziei ulicy Młynowej w Białymstoku.  Za posiadanym tytułem szło wiele zaszczytów. Każdy nowy złodziejaszek w mieście chciał z nim pracować. Królem jednak cały czas interesowała się policja.

Z tego też powodu nie każda akcja Szepesa była dla niego udana. Latem 1922 został złapany przez funkcjonariuszy na ulicy Polnej. W torbie, w której to miał schować przyszłe łupy, odnaleziono wszelkie narzędzia do sforsowania kłódek. Długo jednak w więzieniu nie posiedział. Już rok później wraz z dwoma wspólnikami obrabowali nowy skład manufaktury. Pozbawili tym samym właściciela towaru na 500 mln marek. Teraz ponownie coś poszło nie tak. Przestępcy wpadli z częścią łupu, co oznaczało roczną kolejną roczną odsiadkę. Kilka dni po wyjściu na wolność obrabował lekarza z jego odznaczeń.

W latach 30. pojawił się godny następca Chaima Szepesa. Zewel Szuster i jego żona Chana specjalizowali się w kradzieży drewna, węgla i nafty, które w tym okresie stanowiły towar deficytowy. Wpadka przydarzyła mu się na ulicy Angielskiej przy opróżnianiu składu. Gdy mąż trafił do więzienia, Chana nie zaprzestała brudnych interesów.Wraz ze wspólnikiem założyła spółkę, mającą skupywać zużyte ubrania. W celu rzekomego poszukiwania towaru pukali do mieszkań i czujnym okiem złodzieja dokonywali przeglądu wyposażenia domostw. Po kilkunastu kradzieżach proceder został zahamowany.

Partnerzy portalu:

Ryszard Gołębiewski urodził się w 1893 r. w Białymstoku. Po uzyskaniu pełnoletności z całą rodziną udał się do Kijowa gdzie ukończył Instytut Handlowy, odbierając dyplom magistra ekonomii. Do dziecięcych stron powrócił w 1920 r. rozpoczynając pracę w Magistracie jako kierownik działu finansowego. Postanowił wziąć udział w wyborach na prezydenta miasta, ale ostateczne nie doszło to do skutku. 

Gdy wybuchła II Wojna Światowa, pochwycił za broń. Szybko jednak trafił do niewoli, z której zdołało mu się uciec po kilku tygodniach. Dołączył do Armii Krajowej uzyskując pseudonim ”Andrzej II”.W lipcu 1944 w Białymstoku istniała dwuwładza. Władzę sprawowała jednocześnie Rada Delegatów Ludu Pracującego i rząd w Londynie. Przedstawicielem rządu na emigracji był w mieście Józef Przybyszewski, który mianował R. Gołębiewskiego prezydentem.

W dniu rozpoczęcia pracy w urzędzie zjawili się sowieci, zakazując wykonywania obowiązków. 24 godziny później nowo obrany prezydent został aresztowany przez NKWD. Trafił do Charkowa, a następnie do obozu w Diagilewie.Do Białegostoku powrócił w 1947 r. Nie czuł się jednak bezpiecznie, więc z matką uciekł do Szczecina. Tam też zmarł

Partnerzy portalu:

Przedwojenni białostoccy dorożkarze nie mieli łatwego życia. Większość z nich żyła na granicy nędzy. Było to widać zwłaszcza po mało reprezentatywnych strojach. W październiku 1923 r. władze miasta wprowadziły nakaz jednolitego ubioru. Każdy dorożkarz musiał nosić m.in. czapkę z ceraty. Jeśli nie zastosowali się do przepisów tracili prawo jazdy. Pojazdy podlegały szczegółowym przeglądom. Jako że były wizytówką miasta musiały dobrze wyglądać. Za małe niedopatrzenie policja karała mandatami.

Dorożkarze nie mogli przebierać wśród klienteli. Wozili więc nieraz osoby pod wpływem. W połowie lat 30. wydarzyła się tragedia. Jeden z dorożkarzy został trzykrotnie postrzelony w głowę przez pijanego sierżanta. Jaki był powód? Poszło o niegodziwą zapłatę. Tym razem 30 groszy zadecydowało o życiu człowieka. Dorożkarz domagając się uregulowanie długu dokonał żywota.

Nie było to jednak pierwsze zabójstwo dorożkarza w Białymstoku. Przyczyn zamachów jednak nigdy nie udało się ustalić. Wiadomo, że nigdy nie chodziło o rabunek. Przy zwłokach znajdowano bowiem zawsze sakiewkę z pieniędzmi. Nie wszyscy dorożkarze byli mili dla swych klientów. Nie wydawali reszty czy przez domniemaną nieuwagę nie pomagali wyciągnąć walizek. Być może nie jeden z podróżnych stracił na chwilę panowanie i nieszczęście gotowe.

Partnerzy portalu:

15 listopada 1916 r. zmarł autor powieści ”ku pokrzepieniu serc” Henryk Sienkiewicz. Minęło 8 lat zanim trumna z prochami znalazła się w Polsce. Umieszczono ją w katedrze wawelskiej. Białystok, jak inne miasta, złożył twórcy hołd na kilka sposób. Tak też było w dwudziestu rocznicę jego śmierci.

Jako, że w 1919 r. Białystok stał się niepodległy, na dobry początek zmieniano dotychczasowe rosyjskie nazwy ulic. Część ul. Mikołajewskiej otrzymała właśnie imię Sienkiewicza. 15 lat później został on patronem prywatnego gimnazjum na ulicy Fabrycznej.

20. rocznica śmierci była przepełniona uroczystościami. W Kinie Świat zorganizowano specjalną akademię, na której nie zabrakło wykładów, ale też i radosnych śpiewów. Wszystko to przy asyście orkiestry wojskowej. Tego dnia poświęcono również sztandaru gimnazjum a ceremonia odbyła się w kościele farnym.

Rok później w kolejną rocznicę młodzież z Białegostoku udała wybrała się do wsi Okrzeja na Podlasiu, rodzinnych stron mistrza. Uroczystość miała ogólnopolski charakter a skończyła się poświęceniem kopca ku czci Henryka Sienkiewicza.

Partnerzy portalu:

Wojna polsko-bolszewicka zebrała śmiertelne żniwo. W Białymstoku powstał problem. Bohaterów wojennych trzeba było godnie pochować, ale władze nie mogły wybrać lokalizacji. Powołano więc specjalną komisję. W jej skład wchodzili urzędnicy, na czele z tymczasowym prezydentem Karolem Józefem Puchalskim, wojskowi oraz uznani lekarze.

Proponowano aby stworzyć nowy cmentarz w miejscu już istniejącego. Wielu było jednak przeciwnych temu pomysłowi. Jako, że pobliski park odwiedzało wiele osób w poszukiwaniu rozrywki, kolidowałoby to z powagą nekropolii.

30 października 1919 r. starosta białostocki dr Cyfrowicz wystąpił z inicjatywą utworzenia komitetu opieki nad żołnierskimi grobami. W następnych dniach zorganizowano kwestę, w której to brały udział piękne żony urzędników i wojskowych. Każdej z nich towarzyszył oficer i szeregowy żołnierz. Uzyskane środki ze sprzedaży żałobnych znaczków miały iść na uporządkowanie cmentarza. Zanim jednak do tego doszło musiały minąć lata. 

Na wieść o tym, że cmentarz stał się ulubionym miejscem schadzek zakochanych, wojewoda białostocki powołał następny komitet. Wkrótce powstało Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów. Na jego czele stanął ksiądz dziekan Aleksander Chodyko. To dzięki niemu na cmentarzu w Zwierzyńcu wzniesiono w 1932 okazały pomnik.

Partnerzy portalu:

Pod koniec 19-go stulecia w Białymstoku swój gabinet prowadziło sześciu dentystów. Trochę mało jak na miasto o 100 tys. mieszkańców. Na jednego lekarza przypadało więc ponad pół miliona zębów.

Do 1914 r. liczba praktykujących lawinowo rosła. Najwięcej gabinetów powstało na ulicy Lipowej i Sienkiewicza. W chwili wybuchu wojny, dentyści stali się elementem strategicznym. W styczniu nadburmistrz Białegostoku zarządził nakaz sprzedaży nieużywanych sztucznych zębów.

Wszystkie ”egzemplarze” miały trafiać do stacji materiałów surowych służących wojnie. Nie oddane zapasy miały być konfiskowane. Wprowadzono też kary pieniężne i pozbawienia wolności do 6-ciu miesięcy. Na zwykłych ludzi padł blady strach. Czym bowiem przegryzać potrawy, skoro zabiorą szczęki? Na szczęście wojna się skończyła i problem znikł

Partnerzy portalu:

Pieczęć z pierwszym herbem Białegostoku widnieje na akcie notarialnym w 1745 r. Zauważymy na niej fragmenty głowy, grzbiet i dwie tylne nogi jelenia. 4 lata później za sprawą króla August III nadał miastu nowy herb. Był to gryf przypisany do rodu Branickich. Po śmierci hetmana J.K. Branickiego dodano do niego inicjały jego żony, Izabeli.

Orzeł pojawił się na herbie wraz z powstaniem tzw. Obwodu Białostockiego. Kiedy miasto zostało przyłączone do guberni grodzieńskiej do orła dokoptowano…żubra.W 1882 roku  herbie pojawiła się obecna do dziś – Pogoń, czyli charakterystyczna sylwetka rycerza na koniu.  

Istotna modyfikacja herbu nastąpiła dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym, kiedy to po raz pierwszy widniejący na nim orzeł zyskał koronę. W czasach rządów komunistów używano oznaczeń z okresu zaborów

Partnerzy portalu:

Białostocki Teatr Miniatur ”Gilarino” założyli w 1926 r. młodzi żydowscy artyści, w tym malarze i muzycy. Nazwa została wybrana w drodze konkursowej  i oznacza po hebrajsku „śpiew i śmiech”. Placówką dowodził reżyser Wiktora Bubryk i  Oskar Rozanecki,  znany lokalny malarz i dekorator.

Salę, w której się mieścił teatr udostępniło dobroczynne towarzystwo Linas Chacedek. Zespół Gilarino specjalizował się we frywolnych krótkich formach teatralnych. Wielkim powodzeniem cieszyły się satyry na lokalne elity wyśpiewywane przez parę komicznych marionetek.

Występy przyciągały również osoby nie znające języka jidysz. Wszystko za sprawą muzyki M. Bermana, kierownika zespołu muzycznego Gilarino. Działalność spotkała się jednak z ostrą krytyką ze strony ortodoksyjnej części społeczności żydowskiej, która wymogła na kierownictwie teatru zakaz grywania w piątkowe wieczory ze względu na rozpoczynający się Szabat. Na skutek tego zaledwie po roku działalności teatr podupadł na wiele lat. Próbę jego reaktywacji podjęto w 1938 roku. Ostateczny kres działalności teatru położyła wojna. O. Rozanecki zginął w białostockim getcie.

Partnerzy portalu:

Przedwojenne białostockie kino Modern mieściło się niemal w tym samym miejscu, co późniejszy ”Pokój”. Jako jedna z najlepszych instytucji kultury wyświetlała filmowe premiery, chociażby z Charlie Chaplinem z roli głównej.

Oprócz ciekawego repertuaru, do kina przyciągały występy orkiestry smyczkowej. Kto bowiem nie lubi rozkoszować się w świecie uspokajających nut. Często prezentowano również produkcje o sportowej tematyce. Dobra opinia obiketu została nadszarpnięta w 1936 roku. Wówczas to wyświetlono kronikę „Igrzyska Olimpijskie w Garmish-Partenkirchen”. Jako, że propagowała ona faszystów, pokaz przerwano przed jego końcem.

W mieście rosła konkurencja. Modern nie dotrzymał tempa w wyścigu o klienta. Zamknięto go w 1937 roku, a na jego miejscu wyrosło kino Pan. Właścicielami nowego kina byli Wajnsztadt i jego grodzieński partner Fromberg. Budynek, jako jedyny w mieście, wyposażony był w nowoczesny system ogrzewania i wentylacji. Normalnie Europa!

Partnerzy portalu:

W latach 30. XVIII w. władze carskie wprowadziły wysokie cło na wszystkie towary sprowadzone z Rosji. Jak nie trudno się domyślić, spowodowało to duże skutki ekonomiczne. Właściciele przedsiębiorstw z Królestwa Polskiego zaczęli przenosić swe fabryki na wschód kraju, w tym do Białegostoku. Na terenach dotychczas pozbawionych przemysłu, zaczęły powstawać mniejsze i większe manufaktury i fabryki, głównie tekstylne.

Jako, że w mieście dominował przemysł tekstylny, zaczęto je określać mianem Manchesteru Północy. Z geograficznego punktu widzenia nie trzyma się to kupy, gdyż Białystok leży bardziej na południe od brytyjskiego miasta. Skąd więc takie nazewnictwo. W tamtych czasach Polskim Manchesterem określano Łódź. Jako, że faktycznie Białystok leży na południu od tego miasta – zagadka rozwiązuje się sama.

Partnerzy portalu:

Rok 1910. Na ówczesnej ulicy Niemieckiej w Białymstoku swoje drzwi otwiera czytelnia. Rok później wprowadzono opcję wypożyczenia publikacji. Biblioteka publiczna swobodnie funkcjonowała do I Wojny Światowej. Czas poznać jej sekrety.

1.  Personel biblioteki składał się tylko z dwóch osób. W kilka miesięcy obsłużył on ponad 500 tys. czytelników.

2. Na część książek wprowadzono opłaty abonamentowe. Zniżki posiadali żołnierze, bezrobotni i uczniowie.

3. Aby mieć środki na nowe pozycje organizowano bale charytatywne. Dochód szedł na uzupełnienie bibliotecznych półek o polską beletrystykę i prace naukowe. Bibliotekę wspomagała również miasto. Na jej potrzeby przeznaczała 100 rubli rocznie.

4. Połowę książek stanowiły książki w języku polskim. W zbiorach znajdowały się również publikacje pisane po niemiecku, francusku, angielsku, hebrajsku i w jidysz.

5. Biblioteka ściśle współpracowała z pierwszym lokalny czasopismem – Gazetą Białostocką. Na jej łamach często pojawiały się wpisy promujące placówkę.

Partnerzy portalu:

Jesienią 1934 r. po wieloletnim remoncie Pałacyku Gościnnego w Białymstoku otwarto Cafe Club, nazywano później przytułkiem rozrywki towarzyskiej. Właścicielem lokalu był Hirsz Wider, który zlecił wykonanie wnętrz znanemu architektowi Szymonowi Pappe. To on był twórcą budynku Wojska Polskiego, nazywanego potocznie ”okrąglakiem”.

Kawiarnię urządzono w nowoczesnym stylu. Bogate dekoracje, setki świateł – to wszystko pierwszym klientom zatykało dech piersiach. Na otwarciu amerykańskie standardy zagrała jazzowa orkiestra. Prawdziwą nowinką w lokalu był stolik prasowy. Nazywano go gniazdem prasożytów. 

W pierwszym tygodniu funkcjonowania kawiarni miało miejsce ciekawe wydarzenie, które przyczyniło się do promocji lokalu. Jeden z klientów znalazł pod stołem pierścionek z brylantem. Znalazca przekazał go żonie właściciela. Wkrótce potem do kawiarni zawitała elegancka dama z zapytaniem o klejnot. Ogromnie się zdziwiła, że tak szybko udało się jej odzyskać zgubę. Uczciwość została nagrodzona. Na wieść o porządności lokalu, tłumnie zaczęła napływać do niego śmietanka towarzyska miasta.

Partnerzy portalu:

Prace wre i już na jesień oddanie zostanie oddany do użytku nowy dworzec PKS w Białymstoku. W poniedziałek w fundamentach umieszczono kapsułę czasu. Co znajduje się we wmurowanym akcie erekcyjnym? Tradycyjnie nie mogło zabraknąć dokumentu z nazwiskami pomysłodawców inwestycji. To jednak oczywiście nie wszystko. Szklana kapsuła zawiera również zdjęcia starego dworca, lokalne gazety oraz fotografie osób, które podpisały akt erekcyjny. 

Teraz rodzi się pytanie. Kiedy potomni ujrzą zawartość kapsuły? Musiałoby to się wiązać z gruntowną modernizacja lub rozbiórką. Ile czasu upłynie zanim nowy dworzec zakończy swój żywot? No cóż…na razie niech najpierw powstanie.

Partnerzy portalu:

Józef Piłsudski wielokrotnie odwiedzał Białystok. Jako działacz Polskiej Partii Socjalistycznej czynił to raz na kwartał. Ze względów bezpieczeństwa podróżował samotnie. Tutejsi przyjaciele nazywali go towarzyszem Wiktorem albo Ziukiem. Spotkania odbywały się w jednym z czteropokojowych mieszkań na obecnej ulicy Jana Kilińskiego. Tam wręczał sprzymierzeńcom odezwy i gazetę ”Robotnik”, którą ukrywano w fortepianie jednej z rodzin. Zwykle brało w nich udział maksymalnie 7 osób.

Rzadko zdarzało się by nocował w mieście. Jeśli już, schronienie znajdował na ulicy Starobojarskiej. Zwykle opuszczał miasto tego samego dnia. Piłsudski dbał bowiem o innych. Nie chciał doprowadzić do aresztowań współpracowników.

Kolejna wizyta miała miejsce już po I Wojnie Światowej. Pod hotelem Ritz, gdzie zjadł obiad, zorganizowano manifestację na jego cześć. 3 lata później władze zadecydowały o nadaniu marszałkowi tytułu honorowego mieszkańca Białegostoku. Na czas przyjazdu powstały bramy triumfalne, a na dworcu witano Piłsudskiego chlebem i solą.

Jako, że był to poranek prezydent miasta zaprosił go na śniadanie do swego domu. Była to jedynie część nieoficjalna wydarzenia. Prawidłowe uroczystości z rozmachem odbyły się na Rynku Kościuszki. Nie zabrakło płomiennych przemówień i defilad.  Natomiast uroczysty obiad w ogrodach Pałacu Branickich zgromadził ponad 2 tys. Tak właśnie wyglądały ostatnie odwiedziny marszałka w mieście.

Partnerzy portalu:

Spokojnie. Nie chodzi to o zjazd Talibów. Wszystko działo się w 1928 r. Białystok został przystankiem na trasie do Moskwy króla Afganistanu – Ammanulaha. Cała wizyta trwała mniej niż pół godziny. Wieści o przyjeździe gościa wzbudziły ogromne zainteresowanie w mieście. Dworzec zgromadził wielu ciekawskich. Na perony wpuszczano tylko za okazaniem specjalnej przepustki.

Pociąg salonowy pojawił się na dworcu o godz. 12:50. Rozbrzmiał hymn Afganistanu grany przez kompanię honorową, na wietrze trzepotały flagi. Król ubrany był po cywilnemu. Zasalutował w podziękowaniu za godną oprawę. Polscy oficjele – gen. Sosnkowski i płk. Wieniawa Długoszewski przywitali się z królewską strażą. Do wagonu wkroczył wicewojewoda Skrzyński ze swoją świtą. Po francusku życzył królowi przyjemnej podróży. Ten odpowiedział w swoim języku. Wyraził również podziw dla polskiej armii. Nie minęła chwila a skład ruszył dalej.W nadgranicznych Stołpcach król Amanullah przesiadł się do pociągu sowieckiego.

Partnerzy portalu:

Dziś swoje 97. urodziny obchodzi najbardziej utytułowany klub piłkarski w województwie podlaskim – Jagiellonia Białystok. Czego można życzyć solenizantowi? To chyba oczywiste. Przed żółto – czerwonymi ostateczny bój o mistrzostwo Polski.

Początki klubu sięgają lat 20. ubiegłego wieku. Wówczas to żołnierze stacjonującego w Białymstoku Batalionu Zapasowego 42 Pułku Piechoty powołali do życia Koło Sportowe. Na pierwszy sukces trzeba było czekać dekadę. ”Dzieci Białegostoku”  zdobyły mistrzostwo okręgu, dzięki czemu uzyskały prawo walki w barażu o awans do I Ligi. W nim jednak nie sprostała rywalom.

W 1932 r. doszło do fuzji sekcji piłkarskiej z lekkoatletyczną, co zaowocowało powstaniem klubu o nazwie BKS Jagiellonia. Jego herb kolorystyką nawiązywał do herbu miasta. Do tej pory jednak nie wiadomo, kto był pomysłodawcą emblematu. W następnych latach problemy finansowe i zawirowania historyczne sprawiły, że klub wielokrotnie zmieniał nazwę. Motor, Wici, Związkowiec Białystok – to tylko kilka z nich. Ostatecznie do starej nazwy powrócono w 1957 r. 

W najwyższej klasie rozgrywkowej Jagiellonia pojawiła się w 1987 r. Białostocką drużynę trenował wówczas Janusz Wójcik, późniejszy selekcjoner reprezentacji Polski. Debiut z Widzewem Łódź zakończył się remisem, a na trybunach zasiadło ponad 30 tys. kibiców. Rok później Jaga dotarła sensacyjnie do finału Pucharu Polski, gdzie przegrała z naszpikowaną gwiazdami Legią. Jak się później okazało, były to miłe złego początki. Kilka lat później klub spadł do IV ligi. Na powrót na salony kibice musieli czekać aż do 2007 r. 

Wkrótce pracę w klubie rozpoczął Michał Probierz, nazywany polskim Guardiolą. Sukcesy przerosły najśmielsze oczekiwania. Puchar, Superpuchar Polski oraz historyczny awans do europejskich rozgrywek napawały dumą całe Podlasie. Teraz pod wodzą tego samego trenera Jagiellonia ma nadal szansę na zdobycie korony mistrzowskiej. 

Partnerzy portalu:

Na Podlasiu odnajdziemy co najmniej kilka ruin dawnych zamków. Zwykle wpędzają w nas zadumę. Jednym z takich obiektów są pozostałości fortecy z Sidrze położone nad rzeką o tej samej nazwie.

Zamek na wzgórzu powstał dzięki Eustachemu Wołłowiczowi w połowie XVI w. Pełnił wówczas funkcję Wielkiego Kanclerza Litewskiego. Jako, że prowadził on akcję osadniczą na tych terenach, forteca miała zapewnić bezpieczeństwo wszystkim sprowadzonym ludziom. Wiek później zamek jednak został przekształcony w pałac. Tak zdecydowali nowi właściciele, magnaci Potoccy. Do tej pory nie wiadomo co się stało z budynkiem w czasie potopu szwedzkiego i najazdu Moskali. Jako, że wrogowie mieli w zwyczaju plądrowanie takich obiektów, przypuszcza się, że pałac spotkał podobny los. Istniał on jeszcze do czasów powstania styczniowego. Ostatecznie został zaś rozebrany po roku 1880.

W latach 70. przeprowadzono wykopaliska. Badacze ustalili rozkład murów i pomieszczeń dawnego zamku. Szczególną uwagę wzbudziły piwnice. Odnaleziono tam bowiem tunel, który ponoć miał prowadzić na pobliski cmentarz. Uznaje się, że miało to być wyjście awaryjne na czas niebezpieczeństwa. Piwnice trzeba było jednak zasypać gdyż strop korytarza się zawalił. Tajemnicy więc już nie poznamy. 

Partnerzy portalu:

Mija 10 lat od gruntownej przebudowy Rynku Kościuszki w Białymstoku. Mieszkańcy zdążyli się przyzwyczaić do betonowego krajobrazu. W czasie prac odkopano wiele śladów historii.  Wśród gruzów, przy ratuszu, odnaleziono chociażby pomnik ”pierwszego sowieta” a więc Józefa Stalina. Posąg pozbawiony był głowy. Skąd więc wiadomo, że to generalissimus? Otóż zdradziła go napoleońska postawa i radziecki płaszcz.

Komuniści chcieli zburzyć miejski ratusz i w jego miejsce postawić olbrzymi posąg Stalina. Swoich planów na szczęście nie zdążyli zrealizować ze względu na konflikt z Niemcami. Rozmiary pomnika wskazują, iż raczej nie miał szans by stanąć w centrum miasta. Figura ledwie przekracza bowiem metr. Na plener więc nie miała szans. Prawdopodobnie stanowiła ozdobę wnętrz. Jak jednak trafiła pod ziemię? Odpowiedzialni za to są hitlerowcy. Po wkroczeniu do miasta podpalili budynki w centrum. Potem zaczęli odgruzowywać teren, a zbędne materiały posłużyły do budowy placu.

Partnerzy portalu: